Presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, në një intervistë për Euronews në gjuhën angleze tha se zbatimi i marrëveshjeve ekzistuese nga dialogu dhe mbi të gjitha formimi i Asociacionit është qëllimi, por nuk është i fundit, përcjell Gazeta Online Reporteri.net.
“Qëllimi përfundimtar është që shqiptarët dhe serbët, si në Kosovë, ashtu edhe në gjithë rajonin, të pajtohen të jetojnë së bashku, të jetojnë më mirë dhe të respektojnë njëri-tjetrin, që të mos ketë armiqësi mes tyre. Dëshiroj t’i drejtoj gishtin kujtdo dhe të hedh fajin, do të them vetëm se nëse ia dalim në atë qëllim përfundimtar, ose nëse ia dalim në tre muaj ose në tre vjet, do të jetë një sukses historik”.
Zoti President, ju keni një raund të ri bisedimesh me homologun tuaj kosovar. Cilat janë vijat tuaja të kuqe përpara atyre bisedave?
– Nuk flas shpesh për vija të kuqe, sepse nëse flisni për to, atëherë nuk ka negociata reale dhe pala tjetër këmbëngul në ato vija të kuqe. Është më e rëndësishme të flasim për të gjitha gjërat në mënyrën e duhur, dhe kjo do të thotë të përpiqesh të gjesh zgjidhje kompromisi. Ne jemi gati për të. Sigurisht që kanë të dyja anët e vijës së tyre të kuqe, këtë nuk mund ta mohoj. Besoj se ne të dy kemi ende shumë për të bërë për të normalizuar marrëdhëniet mes popujve tanë. Besoj se për të normalizuar duhet të sigurojmë qarkullimin e lirë të mallrave, njerëzve dhe kapitalit dhe duhet të punojmë shumë për këtë. Ne duhet të zbatojmë marrëveshjet e arritura më parë.
Në mesin e atyre marrëveshjeve të mëparshme është edhe ajo për Asociacionin e komunave me shumicë serbe për të cilën ju insistoni dhe pala kosovare nuk dëshiron ta zbatojë ose së paku nuk pajtohet me natyrën e atij bashkimi.
Bëhet fjalë për faktin se nën patronatin e Bashkimit Evropian kemi nënshkruar katër marrëveshje që kanë të bëjnë me Asociacionin e komunave me shumicë serbe, sido që ta quajmë. Ato marrëveshje janë nënshkruar në vitin 2013 dhe 2015. U nënshkrua plani i zbatimit, parimet, ekipi menaxhues dhe kontrata e parë. Këto katër dokumente ekzistojnë dhe janë nënshkruar nga përfaqësues të Bashkimit Evropian. Dhe këto dokumente duhet të aplikohen. Por ky nuk është qëllimi përfundimtar. Qëllimi përfundimtar është që shqiptarët dhe serbët, si në Kosovë ashtu edhe në gjithë rajonin, të binden që të jetojnë së bashku, të jetojnë më mirë dhe të respektojnë njëri-tjetrin, që të mos ketë armiqësi mes tyre. Nuk dua të tregoj gishtin dhe të zhvendos fajin, vetëm do të them se nëse ia dalim në atë qëllim përfundimtar, pavarësisht nëse ia dalim në tre muaj apo tre vjet, do të jetë një sukses historik.
Por përsëri, ajo që frikësohen shqiptarët në Kosovë është se krijimi i Asociacionit do të krijojë një Republika Srpska të re..
Ankesa të tilla dëgjojmë çdo ditë. Ka diçka që është nënshkruar dhe është në letër sot. Nëse kjo diçka nuk zbatohet, atëherë e drejta ndërkombëtare publike pushon së ekzistuari. Ne ramë dakord për këtë dhe tani nuk mund të negociojmë përsëri për diçka që ishte rënë dakord tashmë dhjetë vjet më parë. Sepse ne ndërkohë kemi zbatuar shumë gjëra nga ajo marrëveshje, policinë rajonale, çështjet gjyqësore, pjesëmarrjen në zgjedhje. Ne zbatuam gjithçka që ishte pjesë e asaj marrëveshjeje. Mendoni se na pëlqeu ta bënim këtë? Nuk eshte. Por ne përsëri zbatuam atë që ishte rënë dakord. Dhe sot në Bosnje ka paqe dhe të gjithë i nënvlerësojnë pasojat e Marrëveshjes së Paqes të Dejtonit, por ajo marrëveshje solli paqen dhe cili është problemi me Republikën Srpska? Shumë njerëzve nuk u pëlqen ajo që ajo po bën sot, por ekzistenca e saj është pjesë e arritjes dhe ruajtjes së paqes dhe stabilitetit në rajon.
Por në Kosovë ata thonë se do të dëshironin të ruanin sovranitetin mbi atë që ata e konsiderojnë territorin e tyre, i cili është njohur nga shumë vende.
Shumë vende, por jo e drejta publike ndërkombëtare. Dhe kur flisni për integritetin territorial, na pyesni diçka për të. Sot është e lehtë për të gjithë të flasin për integritetin territorial të Ukrainës, të cilën, më lejoni t’ju kujtoj, ne e respektojmë dhe Serbia votoi katër ose pesë herë në Kombet e Bashkuara dhe në organizata të tjera kundër pushtimit rus të Ukrainës. Por kur flisni për integritetin territorial, kartën e OKB-së dhe rezolutat, ju kujtoj se rezoluta 1244 është ende në fuqi dhe pyesni pse anëtarët e BE-së nuk e respektojnë atë. Gjithmonë mund t’i vendosnim të gjitha këto çështje në tavolinë, por tani unë insistoj në pajtim, dhe pajtim real, kështu që qëllimi im nuk është të poshtëroj palën tjetër, por të gjej një zgjidhje kompromisi për të dyja palët.
Pra, për ju pajtimi nuk kalon përmes njohjes reciproke, por përmes një sërë lëshimesh reciproke?
Ashtu është.
Koncesioni që duhet t’i bëhet palës serbe është formimi i Asociacionit…
Ashtu është. Dhe, nga ana jonë, ka edhe më shumë koncesione, përkatësisht: vulat doganore, përfaqësitë rajonale, diploma, dokumente, çështje profesionale, targa e shumë të tjera. E dimë se nuk do të jetë e lehtë, por jemi gati të shqyrtojmë dhe të bëjmë shumë lëshime, por pyetja e vërtetë është nëse pala tjetër është e gatshme të përmbushë një çështje të rëndësishme.
Zoti President, kjo është një çështje e rëndësishme administrative…
Ajo çështje nuk është administrative, por çështje thelbësore.
E kuptoj, por shtrohet pyetja se sa autonomi do të merrnin serbët në Kosovë, qoftë shëndetësi, arsim…
– Shëndetësia, arsimi, plane hapësinore, plane rurale dhe urbane, zhvillimi ekonomik… Gjithçka që është e shënuar dhe e numëruar në parimet mbi të cilat tashmë kemi lidhur marrëveshje.
A mund të vizatoni një vijë të qartë ndërmjet konceptit të autonomisë dhe vetëvendosjes për komunitetin serb në Kosovë?
Më lejoni t’ju pyes atë. Pse disa njerëz lejojnë një komb të ketë të drejtën e vetëvendosjes dhe jo të tjerët? Kjo nuk është një pyetje për ne, ndryshe nga shumë të tjera, përfshirë disa fuqi të mëdha, Serbia gjithmonë ka respektuar të drejtën ndërkombëtare, kështu që nuk na takon neve ta diskutojmë këtë, ne e shikojmë situatën, jemi në rrugën evropiane dhe do të qëndroni në të dhe ecni përpara. Do t’ju jap një shembull, Serbia në tre vitet e fundit arriti të tërheqë 62 për qind të të gjitha investimeve të huaja direkte në këtë rajon dhe tani përfaqëson 48 për qind të ekonomisë së rajonit. Kjo na vendos në rrugën e një bashkëpunimi më të fortë me rajonin, bashkëpunimit më të mirë me Bashkimin Evropian dhe kërkimit të kompromiseve që do të sigurojnë një jetë më të mirë për njerëzit.
Zoti President, ajo mrekulli ekonomike që ju flisni bazohet në çmimin e ulët të gazit që i ofroni ekonomisë…
Vetëm pjesërisht.
Por, Bashkimi Evropian tani po ju detyron të vendosni sanksione ndaj Rusisë.
Kur flasim për çmimin e gazit, mendoj se kemi një çmim të mirë. Mund të kishim një më të mirë, por edhe ky është i favorshëm dhe ka të bëjë me sasitë që ne prokurojmë, ndaj nuk do të hyj në detaje tani. Megjithatë, ne kemi edhe një çmim të favorshëm për energjinë elektrike për konsumatorët komercialë dhe për popullatën. Qeveria e subvencionon atë çmim. Por kriteret e tjera janë gjithashtu të mira, investimet e huaja, borxhi ynë publik është rreth 51% e PBB-së, që është shumë më mirë se në shumë anëtarë të Bashkimit Evropian. Pra, ne nuk kemi problem borxhi, ekonomia është në rritje, në tre vitet e fundit kemi qenë një nga pesë ekonomitë me rritje më të shpejtë në Evropë, këto janë rezultate të mira.
Por, siç thatë, ato rezultate bazohen në çmimin e ulët të gazit, dhe Bashkimi Evropian tani po ju detyron të vendosni sanksione ndaj Rusisë, a mund të kërcënojë kjo konceptin ekonomik?
– Gazi është vetëm një nga inputet në ekonomi dhe prandaj nuk u përmbajtëm nga sanksionet, kemi arsye të tjera pse nuk i vendosëm sanksionet Rusisë që në fillim. Ne kemi mbështetur shumë qartë dhe me zë të lartë parimet e së drejtës ndërkombëtare, përfshirë atë që flet për paprekshmërinë e kufijve të shteteve sovrane. Megjithatë, kam lexuar mijëra artikuj dhe pretendime të ndryshme që akuzojnë Serbinë për prishjen e paqes dhe stabilitetit rajonal. Dhe Serbia do të sulmojë Bosnjën, dhe Serbia do të sulmojë Prishtinën, dhe ata do të sulmojnë këtë apo atë. Dhe a ndodhi kjo? Nuk eshte! Njerëzit gënjyen dhe përhapën thashetheme për Serbinë. Ata nuk vepruan me përgjegjësi, por, për fat, ne vepruam. Ne kemi të kaluarën tonë specifike, dhe në vitin 1999, siç e dini, përvojën me sanksionet e viteve nëntëdhjetë, por edhe nevojën për të menduar për nevojat tona. Edhe unë po mendoja dhe siç e shihni, ka rezultate.
Ekziston një garë e vogël, madje edhe e moderuar, armatimi në rajon, të gjithë po rrisin buxhetet e tyre ushtarake dhe po blejnë armë, dhe Serbia po blen gjithashtu, ju së fundmi keni blerë një sistem raketor kinez kundërajror…
– Ashtu është, të gjithë po blejnë, atë sistem kinez nuk e kemi marrë kohët e fundit, por pesë vjet më parë, por është dorëzuar një vit, një vit e gjysmë më parë. E shihni, Serbia është një vend ushtarakisht neutral dhe ne duhet të kujdesemi për veten dhe po e bëjmë. Nuk do të doja të flisja për shtrirjen e pajisjeve tona, por ju ftoj të shikoni vendet e tjera të rajonit, Kroacinë, Hungarinë, Rumaninë, Bullgarinë.
A ndiheni të kërcënuar, se dikush është një kërcënim për ju dhe cila është doktrina juaj ushtarake?
Jo, jo, nuk ndihemi të kërcënuar, doktrina jonë ushtarake është thjesht se duhet të mbrohemi. Nuk mendojmë se dikush do të na sulmojë, ne thjesht po zbatojmë masa parandaluese. Si gjithë të tjerët. Pyesni vendet e tjera se kush do t’ju sulmojë, pse po armatoseni kaq shumë? Përgjigja është e thjeshtë. Ka pasur disa tensione këtu në veri të Kosovës dhe ua kam thënë disa herë njerëzve tanë dhe do ta përsëris këtu dhe do të theksoj se në atë kohë kishim një marrëdhënie shumë të hapur, profesionale, të ndershme dhe efektive me NATO-n dhe isha shumë i kënaqur. Ne nuk jemi në gjendje t’i lejojmë vetes një konflikt me NATO-n kurrë më.
A mendoni se BE-ja dhe NATO-ja i kuptojnë problemet e Serbisë apo mendoni se e kanë gabim në disa çështje?
Kemi pikëpamje të ndryshme për disa çështje të së kaluarës, por kemi një të ardhme të përbashkët. Kjo është arsyeja pse ne duhet të kuptojmë më mirë këndvështrimin evropian dhe Bashkimi Evropian duhet të përpiqet të na kuptojë më mirë.
Në kushtet kur në Ukrainë ka luftë dhe të gjithë po ju bëjnë pyetjen e sanksioneve ndaj Rusisë?
-Mendoj se kemi bërë mjaftueshëm jo vetëm për të ndihmuar Ukrainën, por edhe për të ndihmuar në një kuptim më të mirë të ligjit ndërkombëtar dhe se si funksionon ai. Nëse thjesht ecni nëpër këtë ndërtesë dhe pyesni njerëzit se si funksionon integriteti territorial, ata do t’ju thonë “shko në dreq, çfarë na ke bërë?”. Dhe pastaj vijnë nga Europa dhe thonë “po, mirë, por kjo ndodhi 24 vjet më parë dhe ishte një histori tjetër”. Nuk është ndryshe për njerëzit këtu, është saktësisht e njëjta gjë.
Presidenti Putin e lidhi historinë e Kosovës me Krimenë dhe më pas me zona të tjera…
Është një pyetje për mua apo për disa liderë perëndimorë? Ai e gjeti veten një precedent. Qëndrimi ynë ishte i ndryshëm. Ne thamë se ne gjithmonë e respektojmë Kartën e OKB-së dhe kjo është arsyeja pse Krimea dhe të gjitha pjesët e tjera të Ukrainës i përkasin Ukrainës. Le të jemi të drejtë me shikuesit tuaj dhe të themi se cila ishte përgjigja jonë.
Por çfarë mendoni kur ai e krahason Kosovën me Krimenë?
Ai dëshiron të gjejë një justifikim të mirë për gjithçka. Ai thotë se çfarë amerikanët dhe aleatët e tyre kanë bërë me vendet e tjera. Nëse më pyesni nëse do të them të njëjtën gjë në vend të tij, nuk mund t’i përgjigjem kësaj pyetjeje, por mund t’ju them se ky nuk është qëndrim zyrtar i Serbisë.
Duke iu rikthyer koncesioneve për palën kosovare, a do të ishit gati të pranonit anëtarësimin e tyre në Këshillin e Evropës, duke pasur parasysh se anëtarësimi do të përfitonte edhe për komunitetin serb në Kosovë?
– Tashmë kanë filluar procedurën për pranimin e Kosovës në Këshillin e Evropës. Serbinë nuk e kanë pyetur dhe as nuk i duhet Serbia për këtë. Por ka elementë në planin franko-gjerman që kanë të bëjnë me këtë çështje dhe unë i thashë Macronit dhe Scholz-it në sy se çfarë mendoj për anëtarësimin në Kombet e Bashkuara dhe çështje të tjera, ata e dinë shumë mirë pozicionin tim. Por ne jemi të gatshëm të diskutojmë për çështje të ndryshme dhe nesër do të diskutoj me kolegët e mi në Ohër për disa vendime që duhet të merren. Në përgjithësi, ne jemi të gatshëm të diskutojmë shumë çështje. Ata i dinë linjat e mia të kuqe, por unë nuk do të flas për to për të dhënë mundësinë për të gjetur zgjidhje kompromisi.
A do të thotë kjo se ju nuk po ia mbyllni derën mundësisë që Serbia t’i thotë po anëtarësimit të Kosovës…
Në disa organizata, po.
Në Këshillin e Evropës.
Tashmë kanë filluar procedurën atje pa na pyetur.
Në Kombet e Bashkuara. Ndoshta është shumë herët për të thënë, pasi Rusia dhe Kina e kundërshtojnë atë.
Nuk bëhet fjalë për Kinën dhe Rusinë, por për Serbinë. Kam folur për këtë me Macron dhe Scholz, ata e dinë pozicionin tim. Edhe të tjerët e dinë.
Çfarë dinë ata?
Ne folëm për vijat e kuqe në fillim të intervistës sonë.
Dhe pyetja e fundit, a mendoni se mjafton që Serbia të ketë perspektivë evropiane sepse opinioni publik këtu është lodhur duke pritur.
Nuk është vetëm kaq. Problemi i vërtetë është se njerëzit janë nën një presion të madh, për sanksionet, për Kosovën dhe gjithçka tjetër. Popullariteti i Bashkimit Evropian është në një nivel të ulët rekord. Ishte edhe më e ulët një muaj më parë. Megjithatë, në të njëjtën kohë, njerëzit janë mirënjohës për ndihmën e ofruar nga Bashkimi Evropian, veçanërisht kohët e fundit. Ne kemi marrë grantin më të madh deri më tani, 610 milionë euro për hekurudhën e shpejtë nga Beogradi në Nish, 165 milionë euro, si të gjitha vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor, për sektorin e energjisë. Shumica e investitorëve që vijnë në Serbi vijnë nga Bashkimi Evropian. Investimi gjerman “Continental” është më i madhi në vend. Ne jemi të vendosur në rrugën evropiane dhe e dimë se duhet të qëndrojmë në të. A na pëlqejnë gjithmonë propozimet, planet dhe deklaratat evropiane? Nr. Por ne e dimë se është rruga jonë. Dhe se ne kemi shkuar më larg në atë rrugë nga të gjitha vendet e rajonit. Ne jemi një vend i vogël, por më i madhi në rajon dhe deri tani ekonomia më e madhe. Ne duhet të bëjmë shumë reforma, kemi bërë shumë në fushën e drejtësisë së fundmi dhe Bashkimi Evropian e ka pranuar këtë, dhe nëse vazhdojmë kështu, shpresoj që një ditë të bëhemi anëtarë të plotë të Unionit.
