Hetuesit kanë zbuluar prova të shumta të abuzimit seksual nga forcat e Moskës, duke përfshirë përdhunimin dhe lakuriqësinë e detyruar. Zyrtarët e Kremlinit kanë mohuar vazhdimisht akuzat për shkelje të të drejtave të njeriut.
Në ditën e saj të tetë ose të nëntë në paraburgimin rus, Olha, 26-vjeçare ukrainase, ishte e lidhur në tavolinë, lakuriq deri në bel. Për 15 minuta, personi që e merrte në pyetje i tha fjalë të turpshme, më pas hodhi një xhaketë mbi të dhe la shtatë burra të tjerë në dhomë.
“Ishte për të më frikësuar”, kujton ajo. “Nuk e dija se çfarë do të ndodhte më pas”.
E ulur në kuzhinën e ngushtë të Olhas javë më vonë në Kherson në Ukrainën jugore, Anna Sosonska, hetuese në zyrën e prokurorit të përgjithshëm, e dëgjoi të rrëfente – një rrëfim të lakuriqësisë së detyruar që, thonë prokurorët, i shtoi një grumbull provash se forcat ruse kishin përdorur krimet seksuale si armë lufte në vendet që ata dikur sundonin.
“Ne po e gjejmë këtë problem të dhunës seksuale në çdo vend që pushtoi Rusia”, thotë Sosonska, 33 vjeç. “Çdo vend: rajoni i Kievit, rajoni i Chernihivit, rajoni i Kharkivit, rajoni i Donetskut dhe gjithashtu këtu në rajonin Kherson”.
Pas muajsh vonesash burokratike dhe politike, zyrtarët ukrainas po e përshpejtojnë dokumentimin e krimeve seksuale, të cilat janë të përhapura dhe shkatërruese në kohë lufte, por shpesh mbeten të fshehura nën shtresat e turpit, stigmës dhe frikës.
“Ne gjetëm të gjitha llojet e rasteve të krimeve të luftës: përdhunim, lakuriqësi të detyruar, tortura seksuale” të shkaktuara ndaj burrave, grave dhe fëmijëve, tha znj. Sosonska. Një model i krimeve po shfaqet, shtoi ajo. “Tani ne shohim se ka një linjë të krimeve të luftës në ushtrinë ruse dhe midis komandantëve rusë”.
Mohimi i krimeve
Zyrtarët rusë i kanë mohuar vazhdimisht akuzat për shkelje të të drejtave të njeriut, pavarësisht provave dhe llogarive të shumta të mbledhura nga hetuesit ukrainas dhe ndërkombëtarë. Një zëdhënëse e Ministrisë së Jashtme të Rusisë, Maria Zakharova, hodhi poshtë së fundmi një raport të Komisionit të OKB-së për të Drejtat e Njeriut si dëshmi të pabazuara dhe jo më shumë se “thashetheme”.
Pas hetimit të disa zonave nga të cilat Rusia u tërhoq, një komision i pavarur ndërkombëtar u raportoi Kombeve të Bashkuara në tetor se “një sërë krimesh lufte të kryera në Ukrainë” përfshinin raste të dhunës seksuale ndaj grave dhe vajzave.
Viktimat varionin nga më të vjetër se 80 vjeç deri në një vajzë 4-vjeçare të detyruar të kryente seks oral me një ushtar, që është përdhunim, thuhet në raport. Ai detajonte më shumë se dhjetëra raste që përfshinin përdhunime në grup, anëtarë të familjes të detyruar të shikonin një të afërm duke u sulmuar seksualisht dhe dhunë seksuale ndaj të burgosurve.
Iryna Didenko, e cila drejton Departamentin e prokurorisë për hetimin e krimeve të tilla, ka hapur tashmë 154 raste të dhunës seksuale të lidhura me konfliktin. Numri real, tha ajo, është “shumë, shumë më tepër”.
Në një fshat të pushtuar më parë në rajonin e Kievit, psikologët zbuluan se një në nëntë gra kishte përjetuar dhunë seksuale, thotë ajo. Qindra njerëz pësuan dhunë seksuale dhe tortura në paraburgimet ruse, shton ajo.
Trauma është e gjallë dhe frenuese. Viktoriya, një grua 42-vjeçare në rajonin e Kievit, dridhet kur përshkruan se si, në fillim të marsit, ushtarët rusë qëlluan për vdekje fqinjën e saj dhe më pas e morën atë dhe gruan e fqinjit të saj për t’u përdhunuar.
“Frika mbetet ende”, tha ajo. “Ndonjëherë kur nuk ka energji elektrike, më kap frika dhe ndiej se mund të kthehen”.
Rrëfimi i të mbijetuarës
Viktoriya ishte një nga të paktat e mbijetuara të gatshme për të folur publikisht. Ajo kërkoi që të përdorej vetëm emri i saj dhe të mos fotografohej fytyra, siç bënë disa gra të tjera, nga frika e masave ndëshkimore nga forcat ruse.
Por stigma dhe gjykimi i fqinjëve dhe të njohurve ishin gjithashtu një dhimbje e vazhdueshme, thotë ajo.
“Ata po përgojojnë për mua dhe unë kryesisht qëndroj në shtëpi”, shton ajo.
Hidhërimi ishte i tillë sa fqinja e saj Nataliia, e cila gjithashtu u përdhunua dhe burri i së cilës u vra, u strehua jashtë vendit. Djali i saj 15-vjeçar u vetëvra në javët pas sulmit, tha zonja Didenko.
Një psikologe dhe avokate, znj. Didenko, u takua me Natalian kur ajo vizitoi fshatin e tyre pasi trupat ruse u tërhoqën. Para luftës departamenti i saj kishte trajtuar krimet e dhunës në familje dhe ajo i dinte mirë vështirësitë me të cilat përballeshin gratë në raportimin e krimeve, tha ajo.
Pjesa më e madhe e kësaj ka të bëjë me stigmën e përdhunimit në një shoqëri fetare konservatore, por ka gjithashtu një mosbesim të thellë ndaj autoriteteve në një sistem post-sovjetik që rrallë është fokusuar në nevojat e viktimave dhe shpesh i fajëson ato.
“Nga përvoja jonë me dhunën në familje, ne kuptuam se viktimat nuk flasin për këtë në parim”, thotë Didenko. Është edhe më e vështirë në një luftë kur ata mund të akuzohen për vëllazërim me armikun, shton ajo.
“Askush nuk do të vrapojë për të aplikuar tek ne”, thotë ajo. “Kjo është arsyeja pse ne vendosëm që duhet të shkojmë tek ata”.
Nevoja për të ndihmuar të mbijetuarat e dhunës seksuale në Ukrainë është e madhe, thonë aktivistët. Disa strehimore të grave në vend kanë filluar të marrin viktima të luftës. Organizatat e ndihmës si “Women for Women International” dhe “Fondacioni Andreev” filluan të ofrojnë klinika të lëvizshme gjinekologjike dhe seanca këshillimi.
Nga më shumë se 800 gra dhe vajza që fondacioni ka këshilluar që nga fillimi i pushtimit, 22 kanë pranuar se kanë përjetuar dhunë seksuale në luftë. Tetë ishin më të reja se 18 vjeç.
Mendimet për vetëvrasje
Disa të mbijetuara kanë shprehur mendime për vetëvrasje, thotë Anna Orel, ndihmësmenaxhere e projektit në fondacion. “Një vajzë tha se donte të priste lëkurën e saj”, thotë ajo. “Ajo nuk mund ta duronte erën e parfumit të meshkujve”.
Të tjerat kishin frikë nga uniformat ushtarake, madje edhe nga ushtarët ukrainas dhe nga burrat në përgjithësi.
“Shumë prej tyre nuk duan të vazhdojnë të jetojnë”, thotë Orel. “Është shumë, shumë e rëndësishme që një person profesionist të mbajë dorën e tyre dhe ta kalojë këtë me ta”.
Nga rrëfimet e atyre që kanë dalë, ka prova se komandantët rusë dinin për përdhunimin apo edhe e inkurajuan atë, thanë zyrtarët. Wayne Jordash, një avokat britanik që këshillon prokurorët ukrainas, tha se ai kishte parë shenja pranimi nga komandantët midis 30 rasteve që kishte shqyrtuar.
Didenko thotë se kishte një model të qartë sjelljeje kur trupat ruse pushtuan një zonë: “Forcat tokësore mbërrijnë dhe përdhunimet fillojnë në ditën e dytë ose të tretë”.
Dëshmitarët raportuan se komandantët urdhëronin përdhunimin ose jepnin udhëzime që sugjeronin se ata e falnin atë, si t’u thoshte ushtarëve të gjenin pak qetësi.
Në një rast që përshkroi Didenko, një komandant u tha njerëzve të tij “ok, shkoni”, ndërsa ai priste jashtë një shtëpie. Një ushtar u dëgjua duke thënë: “Ne thjesht do ta rrahim”, për një grua dhe “këtë do ta përdhunojmë”.
Në një rast tjetër, tetë ushtarë rusë përdhunuan dhe sulmuan një burrë që u ndalua në një pikë kontrolli.
“Këto nuk janë raste të vetme”, thotë Didenko.
Ka një model edhe më të qartë, tha ajo, të abuzimit seksual të organizuar në ambientet e paraburgimit të drejtuara nga trupat ruse, oficerët e policisë dhe forcat e sigurisë.
Hetuesit kanë gjetur të paktën katër objekte të mëdha paraburgimi në qytetin Kherson, me prova grafike të torturës sistematike nën pushtuesit rusë.
Në bodrumin e një qendre biznesi, të burgosurit flinin mbi copa kartoni në errësirë të plotë dhe gdhendnin shifra për të numëruar ditët dhe mesazhet në mur. “O Zot, jepi forcë!”, lexoi njëri.
“Kjo ishte dhoma e torturës”, thotë Yaroslav Manko, 30 vjeç, prokuror nga rajoni. Policia gjeti një shkop gome, pranga metalike dhe një grilë elektrike që zoti Manko tha se përdorej për të djegur gishtat e të arrestuarve. Ata gjetën gjithashtu një listë me emrat e oficerëve rusë që kishin punuar atje.
Torturat në paraburgim
Ka pasur abuzime seksuale të shumta në qendrat e paraburgimit, duke përfshirë përdhunim me shkopinj dhe goditje elektrike në organet gjenitale, thanë prokurorët dhe zyrtarët e qytetit.
Olha, gruaja nga Khersoni, thotë se mbi 14 ditë në paraburgim këtë vjeshtë ajo u kërcënua me përdhunim dhe u godit me grushte dhe shkelma në kokë dhe gjoks, duke thyer një brinjë. Rusët i vendosën kapëse në këmbët, krahët dhe veshët e saj për të dërguar një rrymë elektrike nëpër trupin e saj, tha ajo, dhe e lanë atë në ujë për të përkeqësuar goditjet.
Hetuesit e saj e dinin se ajo punonte me vullnetarë që sillnin ndihma nga territori ukrainas për civilët në Kherson. Ata kërkuan që ajo të filmonte një video propagandistike dhe të shpërndante furnizime në emër të partisë politike qeverisëse të presidentit Vladimir Putin, Rusia e Bashkuar.
Një tjetër aktivist, Andriy, 35 vjeç, u mbajt për pesë ditë në gusht. Pushtuesit rusë e akuzuan atë se po ndihmonte partizanët e nëndheshëm dhe i kërkuan të hiqte dorë nga miqtë dhe të njohurit e tij.
“Ata u japin goditje elektrike, pastaj u jepet një pushim”, tha ai. “Ndërsa po shëroheni, ata ju rrahin me shkopinj ose grushte”. Mavijosjet në shpinën e tij ishin në formë Z, një simbol i luftëtarëve rusë në Ukrainë, tha ai. Goditjet elektrike në llapët e veshit e lanë atë pa ndjenja. Goditjet në organet e tij gjenitale ende shkaktojnë dhimbje katër muaj më vonë.
Ngjashmëria e provave dhe rrëfimeve nëpër qytete, që përshkruajnë metodat e torturës, marrjes në pyetje dhe oficerëve nga agjencia kryesore e inteligjencës ruse, F.S.B.-ja, i ka bindur prokurorët ukrainas se abuzimet mund të gjurmohen te udhëheqja ruse.
“Nuk mund të ndodhë që një ushtar e ka bërë këtë pa urdhër”, tha zonja Didenko. F.S.B.-ja “erdhi me efikasitet duke ditur punën e tyre, i torturoi të gjithë në organet gjenitale”, tha ajo. “Është pa dyshim një sistem”.
Shumë ukrainas dhe mbështetës të tyre thonë se besojnë se Rusia synon të shtypë frymën e rezistencës së Ukrainës dhe të shkatërrojë shoqërinë e saj.
“Është pjesë e një gjenocidi”, tha zonja Didenko, “por që ne ta vërtetojmë atë na duhet kohë”.
