Vetëm disa ditë pasi Bashkimi Evropian trumbetoi një marrëveshje midis liderëve të ish-vendeve armike të kohës së luftës, Serbisë dhe Kosovës, të gjitha palët duket se bien dakord për një gjë mbi të gjitha: në të vërtetë, ata ende nuk kanë arritur një marrëveshje.
Pas organizimit të bisedimeve ndërmjet presidentit serb Aleksandar Vuçiq dhe kryeministrit të Kosovës Albin Kurti, shefi i politikës së jashtme të BE-së, Josep Borrell tha të hënën se ishte i kënaqur të njoftonte se ata “kanë rënë dakord se nuk nevojiten diskutime të mëtejshme” mbi një propozim të BE-së për të vendosur marrëdhëniet e tyre në rrugën drejt normalizimit, raporton Reuters, transmeton.
Borrelli paralajmëroi se dyshja duhej të binte dakord për një aneks mbi zbatimin e planit, por shërbimi diplomatik i BE-së vazhdoi dhe publikoi tekstin e marrëveshjes bazë atë natë, duke ia shtuar ndjenjën një momenti historik.
Çdo marrëveshje për normalizimin e raporteve midis Beogradit dhe Prishtinës do të ishte një nxitje për ambiciet e BE-së për t’u bërë një lojtar më i madh gjeopolitik dhe do të zvogëlonte rrezikun e ripërtëritjes së dhunës midis dy fqinjëve ballkanikë.
Teksti nuk u nënshkrua nga liderët, megjithatë, dhe që atëherë është bërë e qartë se asnjë nga lojtarët kryesorë nuk e sheh atë të vendosur ende.
“Të dyja palët janë pajtuar për një qëndrim të tillë (që të mos vazhdojë diskutimi i tekstit bazë), por kjo nuk do të thotë se palët e kanë pranuar zyrtarisht marrëveshjen. Pranimi bëhet vetëm me nënshkrimin e të dyja palëve”, tha Kurti në Kuvendin e Kosovës të enjten.
Vuçiqi theksoi të martën se nuk do të nënshkruajë asnjë tekst derisa të jetë i kënaqur me aneksin. Ai gjithashtu deklaroi se nuk do të nënshkruajë asgjë që njeh Kosovën “formalisht apo joformalisht” dhe nuk do të pajtohej kurrë me anëtarësimin e saj në Kombet e Bashkuara.
Udhëheqësit tani përballen me presion të ri ndërkombëtar për t’u pajtuar për të gjithë marrëveshjen kur të takohen në qytetin buzë liqenit të Ohrit në Maqedoninë e Veriut më 18 mars, me BE-në edhe një herë lehtësuese.
Plani i BE-së nuk e detyron Serbinë të njohë Kosovën e pavarur, por ajo do të njihte dokumentet si pasaportat, diplomat dhe targat dhe nuk do të bllokonte anëtarësimin e Kosovës në asnjë organizatë ndërkombëtare.
Çështje e vështirë
Zyrtarët thonë se çështja më e vështirë për t’u trajtuar në bisedimet mbi aneksin e zbatimit është një asociacion i propozuar i komunave me shumicë serbe në Kosovë.
Udhëheqësit e shumicës shqiptare etnike të Kosovës kanë argumentuar se një organ i tillë do t’i jepte Beogradit një ndikim të madh në vendin e tyre, ndërsa serbët thonë se është i nevojshëm për të mbrojtur të drejtat e tyre.
Kurti tha të martën se nuk do të pajtohej me asnjë organ zyrtar që shkel Kushtetutën e Kosovës, është monoetnik apo që i jep Serbisë “urë” për të ndërhyrë në çështjet e Kosovës.
Pavarësisht se kanë theksuar vijat e tyre të kuqe, Vuçiqi dhe Kurti duket se po lënë hapësirë për manovrim.
Ndërsa Vuçiqi thotë se ai as “joformalisht” nuk do ta njohë Kosovën, një përkufizim i tillë është në fund të fundit një çështje interpretimi.
Kur bëhet fjalë për anëtarësimin në OKB, vetëm anëtarët e Këshillit të Sigurimit me veto mund të bllokojnë aplikimin. Aleati tradicional i Serbisë, Rusia, mund të pengojë Kosovën, por Beogradi i vetëm nuk mund të vendosë nëse fqinji i tij i bashkohet OKB-së.
Për një asociacion me shumicë serbe në Kosovë, zyrtarë nga BE-ja dhe Shtetet e Bashkuara – të cilat gjithashtu kanë bërë presion ndaj Beogradit dhe Prishtinës për të arritur një marrëveshje – këmbëngulin se ai mund të krijohet ligjërisht dhe pa i dhënë Serbisë ndikim të panevojshëm.
Një zyrtar i lartë i BE-së tha se një marrëveshje e përgjithshme do të ishte përfundimtare vetëm “kur ne gjithashtu të dimë saktësisht se si do të zbatohet – brenda çfarë afatesh kohore, nga kush”.
“Ky dokument – siç qëndron, pa pjesën zbatuese – është një deklaratë politike. Dhe ne kemi pasur shumë në të kaluarën që nuk janë zbatuar”, tha zyrtari, duke folur në kushte anonimiteti.
Zyrtari tha se të dy palët kishin bërë përparim të rëndësishëm, por “milja e fundit është gjithmonë më e vështira”.