Raporti i Progresit për Kosovën nga Komisioni Evropian e ka përmendur edhe sulmin terrorist të 24 shtatorit ndaj Policisë së Kosovës në Banjskë të Zveçanit.
“Periudha e raportimit u shënua me kriza të shumëfishta dhe incidente të dhunshme në veri të Kosovës”, thuhet në Raportin e Progresit.
“Kriza më serioze gjatë periudhës së raportimit ngjau më 24 shtator të vitit 2023, kur Policia e Kosovës u sulmua nga individë të armatosur rëndë, të cilët qenë zënë në befasi midis një operacioni madhor të kontrabandës, duke lënë një polic të vdekur dhe tre lënduar”.
“Gjatë operacionit, sulmuesit i kishin marrë pengje disa pelegrinë duke e barrikaduar veten në Manastirin Ortodoks Serb të Banjskës, duke i lënë pas kur ikën”.
Sulmi terrorist në Banjskë, i cili u krye nga dhjetëra serbë të armatosur të udhëhequr nga Millan Radoiçiq, një nga liderët e serbëve të Kosovës, nga i cili nuk u distancua zyrtarisht presidenti serb Aleksandar Vuçiq, ka ndryshuar në masë të madhe marrëdhëniet politike në Ballkanin Perëndimor.
Në muajt e fundit kemi pasur rastin të jemi dëshmitarë të ngjarjeve të ndryshme që ishin drejtpërdrejt në favor të Serbisë dhe palës serbe në Kosovë, gjë që vërtetohet edhe nga sanksionet që bashkësia ndërkombëtare ia vendosi Kosovës. Dukej sikur nga një pozicion pati, Serbia mori një rol udhëheqës në kontekstin e negociatave Prishtinë-Beograd. Kritikat e aktorëve ndërkombëtarë ndaj kryeministrit të Republikës së Kosovës, Albin Kurti, e rritën shumë vlerësimin e Aleksandër Vuçiqit dhe u duk se ishte vetëm çështje ditësh kur pala shqiptare në Kosovë do të detyrohej të mbështeste themelimin e Asociacionit të Komunave Serbe (AKS), i cili po imponohej si pengesa kryesore në rrugën e normalizimit të marrëdhënieve, nëse shikohet nga këndvështrimi i Beogradit.
Me sulmin terrorist të kryengritësve serbë në të cilin mbeti i vrarë polici i Kosovës Afrim Bunjaku, ndërsa një tjetër u plagos, pozita negociuese e Serbisë në kontekstin e Kosovës ndryshoi në masë të madhe, sidomos pas shpalljes skandaloze të Ditës së Zisë për terroristët e vrarë nga shteti i Serbisë. Në vend që të dënojë aktin terrorist, Aleksandar Vuçiq akuzoi kryeministrin e Kosovës, Albin Kurti, për ngjarjet në Banjskë, duke tentuar kështu të zvogëlojë përgjegjësinë për ngjarjet në fjalë.
Edhe pse autoritetet zyrtare në Serbi mohojnë përfshirjen në ngjarjet në Kosovë, është e qartë se një grup prej 30 personash nuk mund të financonte dhe të furnizonte në mënyrë të pavarur sasi të mëdha të armëve të rënda, vlera e të cilave llogaritet në disa milionë euro. Armët e gjetura mund të kishin pajisur disa dhjetëra ushtarë të tjerë, gjë që tregon se qëllimi kryesor i sulmit nuk ishte ai që përfundoi. Me aksionin e shpejtë të forcave të Kosovës janë neutralizuar dhe arrestuar disa terroristë, ndërsa shumica prej tyre kanë arritur të arratisen drejt Serbisë. Madje Radoiçiq telefonoi nga Serbia dhe komentoi ngjarjet, ndërsa disa të lënduar nga shkëmbimi i zjarrit në automjete pa targa janë sjellë në Novi Pazar, për të vazhduar trajtimin në spitalin e qytetit.
E gjithë kjo tregon se aksioni në Banjskë nuk mund të realizohej pa u informuar për këtë strukturat e sigurisë së Republikës së Serbisë. Është e vështirë të specifikohet se cili ishte në të vërtetë qëllimi përfundimtar i këtij akti të dështuar terrorizmi, megjithatë, është shumë e lehtë të shihet se si, me ndihmën e forcave të armatosura, popullata serbe po përpiqej të rebelohej në një territor të caktuar, dhe ndoshta të merrte kontrollin e disa institucioneve, të cilat me mbështetjen e Serbisë zyrtare do të detyronin palën shqiptare dhe zyrtarët ndërkombëtarë që në një kohë rekord të fillonin formimin e Asociacionit të Komunave Serbe.
Nga fjalimi i parë i Aleksandër Vuçiqit pas ngjarjeve në Banjskë, shihet qartë se për të ky zhvillim i ngjarjeve ishte i pritshëm, sepse ai beson se serbët u rebeluan kundër regjimit të Kurtit. Fjala e tij konfirmon se një veprim i tillë nuk do të mund të ndodhte pa një koordinim të caktuar me lidershipin politik të Republikës së Serbisë.
Takimi i parë që Vuçiq ka mbajtur pas sulmit terrorist në Kosovë ka qenë me ambasadorin rus në Beograd, çka tregon se Serbia me gjasë nuk ka qenë e vetme në këto aktivitete, siç ka theksuar Albin Kurti në daljet e tij në media ditët e kaluara. Komuniteti ndërkombëtar i ka të gjitha kartat për të sanksionuar Serbinë dhe për të ushtruar presion ndaj Aleksandar Vuçiqit, të cilit në disa raste në periudhën e kaluar i doli në krah. Duhet të presim reagimin e zyrtarëve ndërkombëtarë, të cilët nuk duhet të ndjekin me qetësi ngjarjet e fundit. Është e qartë se pushtimi i territorit në veri të Kosovës me mjete ushtarake ishte i pasuksesshëm dhe se Serbia do të duhet të përpiqet t’i arrijë qëllimet e saj përmes dialogut, dhe dialogu mes dy palëve pas Banjskës duket jashtëzakonisht i largët.
Plejada e marrëdhënieve ka ndryshuar ndjeshëm në kontekstin e Albin Kurtit. Nga dikush që u akuzua për obstruksion si nga Serbia, nga bashkësia ndërkombëtare, madje edhe nga opozita në Kosovë, Kurti forcoi pozitën e tij dhe doli fitues i plotë në situatën e re. Këmbëngulja e tij për të parandaluar formimin e një “republike serbe” të re në Ballkanin Perëndimor, pavarësisht presioneve të mëdha, dëshmon se është rruga e duhur politike. Pala serbe, si në veri të Kosovës, ashtu edhe në Beograd, nuk ia doli qëllimit të saj për të pushtuar një territor të caktuar në veri të Republikës së Kosovës me një goditje të furishme, e cila duhej të dukej si rezultat i një rebelimi popullor dhe si diçka e koordinuar.
Pozicioni negociator i Serbisë dhe popullit serb do të jetë shumë më i vështirë në muajt e ardhshëm, për të cilin fajin e kanë vetëm ata. Vendet perëndimore nuk kanë më justifikime për të përmbushur interesat serbe. Megjithatë, në marrëdhëniet ndërkombëtare, çdo gjë është e mundur, kështu që nuk duhet të jetë e habitshme nëse aktivitetet terroriste që mund të çojnë në konflikte në shkallë më të gjerë do të shpërfillen në periudhën e ardhshme.
Serbia nuk heq dorë nga politika që ka ndjekur gjatë viteve nëntëdhjetë të shekullit të kaluar dhe kjo duhet theksuar qartë. Gjithashtu, lidershipi politik i entitetit Republika Sërpska të Bosnjë-Hercegovinës ndjek politikën e Beogradit dhe bën gjithçka për të destabilizuar situatën në Ballkanin Perëndimor, e cila prej kohësh është e qartë për të gjithë, përveç me sa duket vendimmarrësit kryesorë brenda komunitetit ndërkombëtar.