Vetëm pak javë para përfundimit të mandatit pesëvjeçar, Komisioni Evropian do të miratojë dhe publikojë paketën vjetore të zgjerimit dhe raportet e progresit për vendet e përfshira në këtë proces. Kjo do të jetë pakoja e fundit e miratuar nga përbërja aktuale e Komisionit dhe raportet sipas planit priten në mbledhjen e 30 tetorit në Bruksel, raporton Radio Evropa e Lirë.
Plani i mëhershëm ishte miratimi i këtyre dokumenteve më 16 tetor, por për disa rrethana ai u shty për dy javë. Kur u përmend 16 tetori për miratimin e paketës së zgjerimit, besohej se Komisioni i ri Evropian do të ishte gati të fillonte mandatin e tij që më 1 nëntor. Por, ndërkohë seancat për dëgjimin dhe votimin e kandidatëve për të besuar të rinj janë shtyrë për dy javët e para të nëntorit, ndaj Komisioni i ri nuk do të jetë gati para datës 1 dhjetor.
Sipas burimeve nga BE-ja, të cilët patën mundësinë të shohin raportet e progresit në versionet e tyre të punës, pra si draft, kësaj radhe pritet të theksojnë një lloj progresi për të gjitha vendet kandidate dhe për Kosovën si “kandidate potenciale”.
Synimi i Komisionit është, nga njëra anë, të jetë objektiv në vlerësimin e situatës aktuale të vendeve nga procesi i zgjerimit, por nga ana tjetër, të mos jetë shumë kritik ndaj tyre, për të shmangur mundësinë që ndonjë shtet anëtar i BE-së mund t’i përdorë ato raporte që do të pengonin ecurinë e procesit.
Pjesa politike e dokumentit të strategjisë së zgjerimit do të nxjerrë në pah arritjet kryesore të vitit të kaluar. Ndër to pritet që të përmendet vendimi i Këshillit Evropian nga dhjetori 2023 për hapjen e negociatave të anëtarësimit me Ukrainën dhe Moldavinë, më pas vendimi i kushtëzuar për hapjen e negociatave me Bosnjën dhe Hercegovinën, si dhe dhënien e statusit të vendit kandidat për Gjeorgjinë.
Mali i Zi bëri gjithashtu një hap përpara duke miratuar raportin e ndërmjetëm për përmbushjen e kritereve nga kapitulli 23, i cili ka të bëjë me sundimin e ligjit.
Shqipëria, vetëm pak ditë para se të miratohej Raporti i ri i Progresit, hapi kapitullin e parë të grupit të negociatave për anëtarësimin në BE.
E vetmja për të cilën nuk ka pasur lëvizje në këtë drejtim është Kosova. Kosova aplikoi për anëtarësim në BE në dhjetor të vitit 2022, por kjo kërkesë ende nuk është shqyrtuar. Kështu, Kosova mbetet e vetmja nga dhjetë vendet në procesin e zgjerimit që nuk ka statusin e vendit kandidat.
Por, edhe për Kosovën, Raporti i Progresit pritet të jetë gjithëpërfshirës dhe të analizojë reformat dhe performancën në të gjitha fushat, si dhe për të gjitha të tjerat nga ky proces.
Pritet që Raporti i Progresit për Kosovën dhe në atë për Serbinë të përmbajë kritika për Prishtinën dhe Beogradin për, siç thuhet, mosgatishmërinë e tyre për të zbatuar obligimet që dalin nga dialogu i tyre për normalizimin e marrëdhënieve, me mbështetjen e BE-së.
Kjo nuk do të jetë befasi, sepse BE-ja tashmë ka shprehur publikisht pakënaqësinë për mungesën e progresit në dialog. BE-ja vazhdimisht i kujton Kosovës dhe Serbisë se rruga e tyre evropiane varet edhe nga dialogu për normalizimin e marrëdhënieve mes tyre.
Një nga arritjet në marrëdhëniet mes BE-së dhe vendeve të rajonit të Ballkanit Perëndimor është miratimi i Planit të Rritjes dhe Reformës. Është një paketë prej 6 miliardë eurosh, nga të cilat 2 miliardë janë grante, ndërsa pjesa tjetër në formën e kredive favorizuese. Kjo paketë synon të ndihmojë vendet e rajonit që të përgatiten për progres drejt integrimit në BE.
Pjesa që do të kërkojë më shumë nga vendet e rajonit në këto progres raporte është sundimi i ligjit, lufta kundër korrupsionit dhe reforma në administratën publike.
Pritet që Komisioni Evropian, në veçanti, të bëjë thirrje për përparim më të madh në sigurimin e një gjyqësori të pavarur, respektimin e lirisë së shprehjes dhe depolitizimin e administratës publike.
Me këto dokumente, vendet e rajonit pritet të vazhdojnë bashkëpunimin në fushën e migracionit, duke përfshirë përshtatjen me politikën e azilit dhe vizave të BE-së.
Pasi të miratohen nga Komisioni Evropian, këto raporte progresi dhe paketa e zgjerimit do të diskutohen në dhjetor dhe në Këshill nga shtetet anëtare.
Në bazë të tyre pritet të merren vendime për hapjen apo mbylljen e kapitujve në procesin e negociatave për anëtarësim për disa vende kandidate, veçanërisht për Malin e Zi dhe Serbinë.
Gjithashtu, gjatë muajit dhjetor pritet një samit i përbashkët i BE-së me vendet e Ballkanit Perëndimor.