Sipas një raporti të botuar të enjten, themeli i demokracisë po lëkundet mes një rritjeje të autoritarizmit në mbarë botën.
Sundimi i vijës së ashpër nga liderët aktualë dhe të mëparshëm, duke përfshirë Viktor Orbán në Hungari, Donald Trump në SHBA dhe Recep Tayyip Erdoğan në Turqi, ka kontribuar në rënien e demokracisë në vitet e fundit, thotë raporti nga Instituti për Demokraci dhe Ndihmë Zgjedhore (IDEA).
“Në Hungari, Poloni, Turqi, Sllovaki, Izrael dhe Shtetet e Bashkuara, vetëm për të përmendur shembujt më të njohur, erozioni i normave demokratike është krijuar nga liderët që pretendojnë të flasin në emër dhe me autoritetin e njerëzve”, paralajmëron raporti i ri.
Rënia gjashtëvjeçare është periudha më e gjatë e njëpasnjëshme e përkeqësimit – në të cilën vendet me rënie neto tejkaluan ato me progres neto në një sërë metrikash – që kur të dhënat filluan të mbaheshin në vitin 1975, thotë per Politico.eu, Seema Shah, udhëheqësja e Njësisë së Vlerësimit të Demokracisë në IDEA.
“Nuk kemi parë diçka të tillë më parë”, thotë Shah, “blloqet themelore të ndërtimit të demokracisë janë nën kërcënim”.
Ndikimi i Orbanit
Raporti i IDEA-s e bazon analizën e saj në 173 vende dhe merr parasysh 17 metrika që variojnë nga liritë civile tek pavarësia e gjyqësorit deri te zgjedhjet e besueshme deri te sundimi i ligjit, duke përdorur shifrat më të fundit nga viti 2022.
Ndërkohë që Europa “mbetet rajoni me performancën më të lartë në botë”, duke dominuar në 20 pozicionet e para për sa i përket të drejtave, kontinenti evropian u karakterizua gjithashtu me ndryshime të forta nënrajonale në tregues të tjerë.
Vendet e BE-së, Hungaria dhe Polonia janë ende “shembuj më të dukshëm që ilustrojnë aftësinë e kufizuar të bllokut të BE-së për të ushtruar ndikim më të drejtpërdrejtë mbi trajektoren (jo) demokratike të shteteve të saj anëtare”, thuhet në raport.
Liderë të tillë si Orbán – i cili u bë lajm kryesor nëpër media pasi shtrëngoi duart me presidentin rus Vladimir Putin në fillim të këtij muaji – “në fakt kanë qenë në pushtet për një kohë të mjaftueshme për të pasur një ndikim të madh”, thotë Shah.
Hungaria kishte institucione që funksiononin mirë, por kur Orbán erdhi në pushtet, “ai filloi vërtet t’i dobësonte ato”, thotë Shah.
Polonia, e cila është vendosur për një ndryshim të drejtimit politik pas rezultateve të zgjedhjeve në fillim të këtij muaji, ku u mposht partia e krahut të djathtë Ligj dhe Drejtësi, tani mund të jetë në një trajektore më pozitive.
Austria e Kurzit
Në ndryshim nga performanca e fundit e Hungarisë dhe Polonisë, vende të tjera të Evropës Qendrore dhe Lindore – si Bullgaria, Republika Çeke, Kosova, Letonia, Lituania, Maqedonia e Veriut, Rumania dhe Sllovakia – po bëhen qendra të rritjes demokratike në Evropë për shkak të pesë përmirësime të vitit, thuhet në raport.
Por në Austri, sundimi i ligjit dhe liritë civile shënuan rënie pasi fondet publike u abuzuan, ndërsa liria e shtypit dhe medias u ul “pas përpjekjeve të ish elitës qeverisëse për të ushtruar ndikim mbi median”, paralajmëron raporti.
Sipas raportit: “Ish-kancelari Sebastian Kurz është përfshirë në skemat për mbylljen e mediave kritike dhe blerjen e mbulimit pozitiv duke i përdorur fondet publike përmes Ministrisë së Financave”.
Studiuesit e IDEA janë të shqetësuar, por gjithashtu shohin një shpresë për të ardhmen.
E pyetur në lidhje me rolin e BE-së në parandalimin e anëtarëve të saj që të rrëshqasin drejt autoritarizmit, Shah thotë se “Është vërtet e ndërlikuar, BE-ja është në një pozitë shumë të vështirë”.
“Ata janë përpjekur t’i kthejnë këto vende në përputhje me standardet e BE-së, gjë që është shumë e lavdërueshme”, mirëpo progresi ka qenë i ngadalshëm dhe vendimet nuk kanë “rezultuar domosdoshmërisht në ndryshimin që kërkon BE”, thotë ajo.
Në Afrikë, dhe pavarësisht disa grushteve të shtetit në vende të tilla si Nigeri dhe Gaboni, ka lajme të mira.
Kontinenti afrikan ka përjetuar shkallë të lartë të pjesëmarrjes politike dhe ulje të niveleve të korrupsionit, thotë raporti, duke iu referuar Gambisë dhe Zambisë./Politico.eu