Rusia po paralajmëron dështim të dialogut mes Kosovës dhe Serbisë, proces ky i ndërmjetësuar nga Bashkimi Evropian.
Zëdhënësja e MPJ-së ruse, Maria Zakharova, ka thënë se dialogu ndërmjet dy vendeve ka të gjitha mundësitë për të përsëritur fatin e formatit të Normandisë (negociatat për një zgjidhje paqësore të situatës në juglindje të Ukrainës, në të cilat morën pjesë Rusia, Ukraina, Gjermania dhe Franca), tha zëdhënësja e Ministrisë së Punëve të Jashtme ruse në një konferencë për media, raportojnë mediat në Serbi.
“Dialogu ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës nën patronazhin e BE-së ka të gjitha shanset për të përsëritur fatin e formatit të Normandisë. Ftoj të gjithë në rajon – ekspertë, politologë, natyrisht, gazetarë dhe publikun e gjerë – të mendojnë se çfarë roli do të luajnë marrëveshjet me Perëndimin dhe nëse e gjithë kjo është një përsëritje e historisë me formatin e Normandisë”, tha Zakharova.
“Sepse atje (nën marrëveshjet e Minskut) kishte nënshkrime të njerëzve me rëndësi botërore, ata nuk ishin vetëm njerëz që përfaqësonin forca të caktuara politike, ata ishin njerëz që kishin autoritet absolut për të verifikuar dokumente të tilla, dua të them vendet perëndimore”, shtoi zëdhënësja e MPJ-së ruse.
Çka është formati i Normandisë?
Formati i Normandisë, i njohur gjithashtu si grupi i kontaktit i Normandisë, është një grupim shtetesh që u takuan në një përpjekje për të zgjidhur Luftën në Donbas dhe më gjerë Luftën Ruso-Ukrainase. Katër vendet që përbëjnë grupin-Gjermania, Rusia, Ukraina dhe Franca – u takuan për herë të parë joformalisht në 2014 gjatë 70-vjetorit të festimeve të Ditës D në Normandi, Francë.
Grupi u krijua më 6 qershor 2014, kur udhëheqësit nga Franca, Gjermania, Rusia dhe Ukraina u takuan në margjinat e 70-vjetorit të zbarkimit të aleatëve të Ditës D në Normandi. Ai operon kryesisht përmes telefonatave ndërmjet liderëve dhe ministrave të tyre përkatës të punëve të jashtme. Formati i Normandisë ndonjëherë është zgjeruar për të përfshirë Bjellorusinë, Italinë dhe Mbretërinë e Bashkuar.
Takimet
2014
Bisedimet e hershme në 2014 çuan në krijimin e Grupit Trepalësh të Kontaktit për të lehtësuar bisedimet e mëtejshme midis Rusisë dhe Ukrainës. Kjo, së bashku me ndërmjetësimin përmes Formatit të Normandisë, çoi drejtpërdrejt në krijimin e Protokollit të Minskut. Kjo marrëveshje, e nënshkruar në shtator 2014, përvijoi disa dispozita për paqen në rajonin e Donbasit dhe në Krime.
2015
Pas një prishje të marrëdhënieve në fillim të vitit 2015, Formati i Normandisë u takua gjatë bisedimeve në Bjellorusi nga 11 deri më 12 shkurt 2015. Kjo u nxit nga një plan i përbashkët diplomatik franko-gjerman, i cili u negociua brenda natës për më shumë se gjashtëmbëdhjetë orë, ndërsa grupi u takuan në Minsk. Pakoja që doli, Minsk II, negocioi armëpushimet si dhe reformat e planifikuara të brendshme në Ukrainë.
Negociatat dhe bisedimet u bllokuan nga viti 2016 deri në vjeshtën e vitit 2019.
2019
Presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky, në fjalimin e tij inaugurues të majit 2019, i bëri prioritetin e tij kryesor bisedimet e paqes me Rusinë. Ai e ripohoi këtë prioritet në korrik të atij viti, kur ftoi përmes YouTube kombet e tjera në një dialog. Ai tha: “Le të diskutojmë se kujt i përket Krimeja dhe kush nuk është në rajonin e Donbasit”.
Më 18 korrik 2019, një armëpushim “gjithëpërfshirës” u ra dakord me arbitrazh nga Grupi Trepalësh i Kontaktit për Ukrainën.
Në fillim të shtatorit 2019, presidenti francez Emmanuel Macron dhe presidenti rus Vladimir Putin deklaruan synimin e tyre për të mbajtur një takim në formatin Normandi. Më 21 shtator, “mosmarrëveshjet e vazhdueshme” u cituan se shkaktuan “një tërheqje politike litarësh” në lidhje me negociatat paraprake, siç kishin qenë që nga takimi i Formatit të Normandisë në 2016 në Berlin. Gjithashtu në fund të shtatorit, një telefonatë midis Presidentit të SHBA-së Donald Trump dhe Zelenskyt, në të cilën ky i fundit e përshkroi mbështetjen e Francës dhe Gjermanisë si të vakët, dëmtoi imazhin e Zelenskyt në Evropë. Më 10 tetor, Zelensky përsëriti deklaratën e tij në një konferencë publike për shtyp. Më 16 tetor, udhëheqësit francezë dhe gjermanë vendosën në favor të një takimi tjetër të Formatit të Normandisë.
2022
Një takim i Formatit të Normandisë midis përfaqësuesve të katër vendeve u mbajt në Paris më 26 janar 2022 në kontekstin e fillimit të invazionit të Ukrainës në vitin 2022 nga Rusia, për t’u pasuar nga një bisedë telefonike midis presidentit të Francës dhe atij të Rusisë më 28 janar. Përfaqësuesit e katër qeverive konfirmuan mbështetjen e tyre për Minsk II dhe u angazhuan për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve ekzistuese. Ata mbështetën një armëpushim të pakushtëzuar dhe mbështetën forcimin e armëpushimit të 22 korrikut 2020, pavarësisht nga mosmarrëveshjet e tyre për zbatimin e komponentëve të tjerë të Minsk II.
Një takim pasues ishte planifikuar të mbahej në Berlin dy javë më vonë. Asnjë deklaratë e përbashkët nuk u ra dakord në përfundim të takimit nëntë-orësh të Formatit të Normandisë të mbajtur më 10 shkurt, por përfaqësuesit planifikuan të takoheshin përsëri në mars.
Ky takim nuk u zhvillua kurrë pas pushtimit rus të Ukrainës më 24 shkurt 2022. Zelensky më vonë njoftoi se Formati i Normandisë u “shkatërrua” për shkak të veprimeve të Rusisë. Franca dhe Gjermania vazhdojnë të jenë të përfshira në bisedimet e paqes midis dy vendeve, duke ofruar gjithashtu mbështetje për Ukrainën ndërsa gjykojnë Rusinë.