Teksa fshin ngadalë pluhurin nga një dosje e gjelbër e fshehur me kujdes në një kënd të bibliotekës të familjes Bellow, Ianis e di se leximi i tyre mund ti sjellë të papritura. Shtatë vite nga ndarja nga jeta e të shoqit, gruaja me flokët me onde që i bien mbi qafë, e di se sekretet ndonjëherë mund të ndryshojnë përgjithmonë kujtimin që kemi për dikë.
E vërteta mund të jetë krejt ndryshe nga ajo që kemi menduar, dhe disa jetë të tjera mund të kenë shoqëruar jetën tonë… Por, Janis kishte besuar gjithnjë tek Saul Bellow dhe leximi I atyre letrave nuk solli gjë tjetër veçse I shtoi admirimin për të. Ajo e pa për herë të parë atë, në vitin 1989 dhe ishte një nga studentet e tij në Universitetin e Çikagos.
“Më kujtohet se vura re duart e tij, që tregonin për një qenie njerëzore të jashtëzakonshëm. Ishte kaq bukur të dëgjoje leksionet e tij. E, mbi të gjitha, ai asnjëherë nuk hynte në auditor me shënime. Nuk kishte asnjëherë shënime dhe të bënte të dashuroje Flaubert-in (Gustave), Stendhal-in (DescriptionMarie-Henri Beyle,), Proust-in, Joyce-n (James). Nuk mungoja asnjëherë në kurset e tij”, rrëfen Ianis.
Pas përfundimit të studimeve nisi të punonte si asistentja e tij në Universitet. Por, jashtë orës së leksioneve ai ishte një njeri tjetër. Në vitin 1985, gruaja e tij e katërt Aleksandra, i kërkoi divorcin. Ianis tregon se kjo ishte një periudhë shumë e vështirë për shkrimtarin. Atij iu desh të largohej nga shtëpia ku ndante jetën me të në Çikago dhe të vendosej në një apartament në Hyde Park.
“Në atë periudhë ai ishte tepër I trishtuar dhe doja ta ndihmoja. I përgatisja ushqimin në shtëpi, teshat, deri sa një mbrëmje ai më kërkoi të qëndroja për darke”, rrëfen Ianis.
Burri që karakterizohet për ironinë e theksuar në librat që shkroi, do të shndërrohej ngadalë në sytë e ish-studentes së tij, në një tjetër burrë, të ngjashëm me atë që ajo kishte ëndërruar në libra. Dhe… në dosjen e pluhurosur që ajo kishte frikë ta hapte, gjen kujtimet e tij për atë periudhë. Ndjehet kaq e lumtur për ethet e pritjes së tij që ajo të mbërrinte në apartamentin e thjeshtë, ditët në park, apo mbrëmjet e fshehura , kur miqtë i dinin në bibliotekë. Ja pse sekretet nuk mund të jenë gjithnjë të trishta, ndonjëherë ato na bëjnë të ndjehemi krenarë për të shkuarën.
Në morinë e letrave që Ianis gjeti pas vdekjes të së shoqit, janë dhe korrespodencat e tij me emra të njohur të letërsisë amerikane, si Philip Roth, intimitetet me gratë e mëparshme, por dhe aforizma mbi situate të ndryshme të kohës që jetoi.
“Saul ishte një njeri I guximshëm dhe I pëlqente të jetonte intimitetin. Ndoshta kjo është arsyeja që ai ishte i ‘fiksuar’ pas martesave”, thotë Ianis. “Ai gjithnjë besonte se është mirë të duash dhe të të duan njëkohësisht”.
Saul Bellow është një nga shkrimtarët më të rëndësishëm të letërsisë amerikane të shekullit të XX, fitues I çmimit Nobel në letërsi në vitin 1976. Motivacioni që Akademia Suedeze i dha shkrimtarit për këtë çmim ishte “për mirëkuptimin njerëzor dhe analizat e thella të kulturës bashkëkohore, që ndërthuren mjeshtërisht në punën e tij. Është e rëndësishme të shtohet fakti se, një njeri i cili vazhdon me këmbëngulje përpjekjen për të gjetur pikëmbështetje të shqetësimeve të tija në botën tonë të dyzuar, një individ i cili nuk heq dorë nga besimi i tij në vlerat e jetës të bazuar në dinjitetin dhe personalitetin dhe aspak në sukseset e tij, si edhe në faktin se e vërteta duhet të triumfojë, thjesht pasi ajo kërkon gjithçka me përjashtim të… triumfit”.
Kjo është mënyra e të menduarit, te e cila “antiheronjtë” e Saul Bellowit, gjejnë themelet e tyre, si edhe fitojnë statusin dhe lartësinë e tyre finale…”.
Bellow ishte 61 vjeç kur fitoi çmimin e madh të letërsisë dhe ashtu si shumë shkrimtarë që kishin fituar këtë çmim dhe ai ishte në ankth për letërsisë që do të shkruante pas këtij vlerësimi.
“Çmimet Nobel rrallë janë një gjë e mirë për shkrimtarët. Sinclair Lewis dhe John Steinbeck, pasi morën këtë çmim, ishin jo rrallë më të matur. Sa për Hemingway-n (Ernest), ai reshti së shkruari”, ka thënë ai.
E shkruara për Bellowin është diçka që vjen nga brenda teje dhe shndërrohet në fjalë.
“Një shkrimtar nuk e di asnjëherë ekzaktësisht se çfarë do të shkruajë. Vetëm një shkrimtar komercial ulet dhe vendos qëllimin e tij mbi librin që do të shkruajë duke reflektuar qëndrime dhe dëshira për publikun e gjerë. Nëse ju e dini më parë se çfarë do të shkruani, jeni një shkrimtar komercial. Është e njëjta gjë edhe në pikturë: nëse e dini se çfarë do të pikturoni, jeni një piktor komercial. Unë nuk jam i tillë. Kur unë filloj të shkruaj, nuk e di se çfarë do të ndodhë. Në shkrimin tim jam një historian, një kronikan në një lloj mënyre. Jam i lirë të them atë që është thjesht një klasifikim ideologjik dhe që reflekton një formë të pavullnetshme në lexim, nga aq pranë sa është e nevojshme”, është shprehur Bellow.
Për të një libër më shumë se ide duhet të ketë emocion, pasi pasionet e mëdha fshihet pas emocionesh.
Bellow vdiq në moshën 89-vjeçare, në vitin 2005
/PrishtinaPress/