Kryeministri i vendit, Albin Kurti ka folur për dialogun Kosovë – Serbi, si dhe për takimin e radhës të nivelit të lartë që pritet të mbahet më 18 mars në Ohër.
Kurti ka thënë se është skeptik se marrëveshja do të nënshkruhet javën e ardhshme:
“Ne duhej ta nënshkruanim marrëveshjen më 27 shkurt. Fatkeqësisht, presidenti i Serbisë nuk deshi dhe për këtë, ky traktat bazë që është propozuar nga BE-ja, është një terren i fortë për të ecur përpara dhe shpresojmë ta arrijmë përfundimisht më 18 mars”, tha ai për Euronews.
Cilat janë pritshmëritë tuaja për datën 18 mars kur do të rifillojnë bisedimet me Serbinë?
“Marrëveshjen është dashur ta nënshkruajmë më 27 shkurt. Fatkeqësisht, presidenti i Serbisë nuk deshi. Për këtë qëllim, ky traktat bazë që është propozuar nga BE-ja 27, është një terren i fortë për të ecur përpara dhe ne shpresojmë ta arrijmë përfundimisht në 18 mars”.
“Po shkoj sërish në Maqedoninë e Veriut me mirëbesim me vullnet të mirë, për të normalizuar marrëdhëniet ndërmjet Kosovës dhe Serbisë. Kosova është një vend normal, por nuk ka marrëdhënie normale me Serbinë. Në këto dy vitet e fundit, ne kemi pasur një progres të paprecedentë ekonomik dhe demokratik në vendin tonë, që na vendos në drejtim të shtetit ligjor dhe të të drejtave të njeriut dhe rritjes në krye të Ballkanit Perëndimor”.
“Megjithatë, unë e pranoj se duhet të normalizojmë marrëdhëniet dhe për këtë qëllim, ky traktat bazë që është propozuar nga BE-ja, është një terren i fortë për të ecur përpara dhe shpresojmë ta arrijmë përfundimisht më 18 mars”.
Serbia po kërkon, për shembull, që Kosova të përmbushë obligimet e krijimit të Asociacionit të Komunave me shumicë Serbe në Kosovë. A mendoni se kjo pjesë e marrëveshjes së ndërmjetësuar nga BE-ja është e pranueshme për ju?
“Kur Kosova u shpall shtet i pavarur 15 vjet më parë, ajo u shpall edhe shoqëri multietnike, edhe pse 93% janë shqiptarë, 4% serbë, dhe 3% janë turq, boshnjakë, romë dhe goranë.
“Kushtetuta jonë, e cila në thelb është shkruar nga ish-presidenti i Finlandës, laureati i Çmimit Nobel për Paqe, Martii Ahtisari, nuk e lejon një entitet mono-etnik si një Asociacion i Komunave me Shumicë Serbe. Pra, kjo nuk do të kalonte në Gjykatën tonë Kushtetuese, ashtu siç nuk do të kalonte në të kaluarën dhe nuk do të kalonte në Gjykatën e të Drejtave të Njeriut në Strasburg”.
“Jam këtu si kryeministër i të gjithë qytetarëve, pavarësisht nga kombësia, identiteti kombëtar apo përkatësia etnike apo fetare. Pra, dua t’i kënaq të gjithë qytetarët sipas të drejtave dhe nevojave dhe kërkesave të tyre. Por zgjidhjet monoetnike nuk janë të mundshme për shkak të ligjeve të republikës sonë demokratike”.
Vetëvendosja është e përjashtuar, po flasim për autonomi?
“Prandaj po flasim për vetëmenaxhimin e komunitetit serb. [Është në] Nenin 7 të Traktatit Bazë, të cilin ne e miratuam, dhe vetëmenaxhimi i komunitetit serb gjithashtu i referohet Këshillit të Evropës si organizatë, që do të thotë se ne duhet t’i referohemi Konventës Kornizë për Mbrojtjen e të drejtat e pakicave kombëtare.
“Unë mendoj se ne mund të bëjmë të njëjtën gjë në Kosovë, ku nuk do të binim në etno-nacionalizëm territorial siç ishte në Bosnje.”
Këtu, kryeministri kosovar iu referua Republikës së Serbisë, një entitet kontestues i cili u formua në vitin 1992 në fillim të Luftës së Bosnjës për të mbrojtur interesat e serbëve të Bosnjë-Hercegovinës.
“Por ne mund të ecim përpara drejt integrimit në BE duke respektuar çdo individ pavarësisht prejardhjes sonë, duke marrë parasysh edhe veçoritë e etnisë dhe kulturës. [Duhet ta konsiderojmë këtë] vetëmenaxhimin, si një mbrojtje të të drejtave, jo si një pozicion territorial për të drejtat, i cili do të ndante dhe veçonte komunitetet”.
Vetëmenaxhimi do të thotë organizim dhe një rrjet i përfaqësuesve të ndryshëm të këtij minoriteti, si ai serb, që bashkëveprojnë hapur së bashku.
“Vetëmenaxhimin e shoh në funksion të plotë, jo në pozitë territoriale”.
A keni pasur ndonjë shenjë nga anëtarët e Këshillit të Evropës se mund të merrni dritën jeshile së shpejti për t’iu bashkuar?
“Shumica dërrmuese e anëtarëve të Këshillit të Evropës janë pozitive sa i përket aplikimit të Kosovës dhe shpresoj se tani do të shpejtojmë procedurat që të kemi votimin përfundimtar atje, për t’u anëtarësuar në Këshillin e Evropës. Për ne është shumë e rëndësishme sepse do të ishte më e dobishme për vetë qytetarët sesa për vendin.
“Për ne është shumë e rëndësishme sepse do të ishte e dobishme për vetë qytetarët, madje më shumë se për vendin, sepse edhe në këtë dialog me Presidentin e Serbisë në Bruksel, gjithmonë theksoj se normalizimi i marrëdhënieve duhet të ketë qytetarët si përfituesit e tyre përfundimtarë”.
Pas agresionit rus kundër Ukrainës, ne kemi parë rritjen e tensioneve në këtë pjesë të Evropës. Cila është raporti, sipas jush, me luftën në Ukrainë?
“Invazioni rus dhe agresioni ushtarak në Ukrainë ishte tronditës, por jo befasues, sepse ne kemi parë presidentin despotik Putin në vitet e fundit duke u zhvendosur nga një politikan që ankohej për rënien e Bashkimit Sovjetik, në një politikan që është nostalgjik për perandorinë ruse.”
“Kur shtoni edhe grumbullimin e trupave rreth Ukrainës, ishte e qartë se sulmet do të arrinin. Sipas mendimit tim, lufta në Ukrainë do të përcaktojë jo vetëm sigurinë e kontinentit tonë, por të ardhmen e botës në këtë shekull”.
“Pra, në Ukrainë, nuk është vetëm një luftë nacionalçlirimtare e popullit ukrainas, por është gjithashtu një vijë e parë ku mbrohet demokracia, liria, të drejtat e njeriut. Ka pasur disa efekte në Kosovë; efekti i menjëhershëm ishte se shkaktoi traumën e popullit nga gjenocidi i Jugosllavisë së Millosheviqit”.
Ai nuk u njoh si gjenocid nga gjykata. Nëse nuk gaboj, ata njohin krimet e luftës, njohin dhunën në popullatë, spastrimin etnik. Por gjenocidi kishte të bënte me Bosnjën.
“Gjenocidi në Srebrenicë është njohur. Unë mendoj se nuk ishte vetëm në 77, por edhe unë kam qenë këtu. Dhe ajo që po vuanim ishte një gjenocid; u vranë dhe u dogjën pa dallim gra, fëmijë, gra shtatzëna”.
Ata që janë përgjegjës janë gjykuar?
“Për Kosovën ende nuk është mbajtur gjykim. Por ajo që pësuam ishte një gjenocid”.
Por, ky nuk është këndvështrimi i gjykatës ndërkombëtare?
“Do të vijë dita kur edhe gjykatat ndërkombëtare do të flasin për këtë. Fatkeqësisht, Millosheviqi vdiq në Hagë në burg, pa parë ditën kur do të ishte dënuar”.
Por pse po e lidhni këtë episod me luftën në Ukrainë? A është kjo nga pikëpamja etike morale, apo ka një vazhdimësi politike?
Kur u bë presion mbi rëndësinë e pushtimit të Rusisë për kombin e tij, Kurti tha: “Këtu ka dy elementë të rëndësishëm. Elementi i parë është se në vitin 2022, çdo javë Kremlini fliste për Kosovën. Nëse jo Putin, atëherë Medvedev ose Zakharova, ose Lavrov”.
A nuk ndiheni të mbrojtur nga KFOR-i, trupat e NATO-s që janë prezente në Kosovë?
“Janë 48 baza operative përpara të Serbisë në të ashtuquajturën zonë të sigurisë tokësore rreth kufirit të Kosovës, 28 janë ushtarake dhe 20 janë gjenerale, ku kanë rritur gatishmërinë luftarake të njësive të tyre. Dhe ftuan edhe ambasadorin rus në Beograd që të inspektojë rigrupimin e trupave me MiG 29 në ajër kur kishim probleme në veri”.
“Imagjinoni sikur fqinji juaj më i madh (Serbia) të mos e njohë vendin tuaj? Fqinji juaj atëherë nuk distancohet as nga Millosheviçi, as nga Putini. Ata ndajnë 3% të PBB-së së tyre për pajisje ushtarake dhe sigurohen që trupat e tyre rreth kufirit të jenë gati për luftim. Kjo nuk mund të neglizhohet”.
“Sigurisht që Kosova nuk është në NATO. NATO është në Kosovë. Ndihemi të sigurt. Nuk kemi frikë, por jemi shumë vigjilentë”.
A prisni ndonjë rezultat pozitiv përsa i përket lëshimeve të ndërsjella nga të dyja palët?
“Ne duam marrëdhënie normale. Ne e kuptojmë se normalizimi i plotë i marrëdhënieve duhet të ketë në qendër njohjen reciproke. Nuk po them se njohja reciproke duhet të jetë e vetmja gjë në tryezë. Unë jam i gatshëm t’i diskutoj të gjitha çështjet me durim”.
“Nuk dua asnjë lloj nxitimi, asnjë lloj rregullimi të shpejtë në dëm të sigurisë, paqes dhe stabilitetit tonë afatgjatë. Dhe përsëri, në mirëbesim, me vullnet dhe qëllim të mirë, jam i gatshëm ta bëj këtë marrëveshje, e cila nuk ka vetëm dy faktorë, Kosovën dhe Serbinë, por edhe Bashkimin Evropian, që është korniza brenda së cilës ne negociojmë”.
BE-së i duhet një përfitim i madh politik. A e kuptoni se jeni ju ai që mund t’ua jepni atyre këtë?
“Epo nuk mund të bëj marrëveshje me veten. Duhet të bëj një marrëveshje me Serbinë, me BE-në. Dhe më 27 shkurt isha gati të firmosja”.
Ju mund të merrni një rrugë të shpejtë, apo jo, për t’u bashkuar me Bashkimin Evropian, a nuk mendoni kështu?
“Kur trajtova aplikacionin në Pragë në Republikën Çeke dhjetorin e kaluar për anëtarësim në BE, thashë se nuk dua një rrugë të shpejtë dhe as të pasme për anëtarësim. Ne kemi nevojë për ndihmë nga BE-ja, por duhet ta ndërtojmë vetë [dëshirën për t’u bashkuar] në Bashkimin Evropian si vlerë… Pra, nuk jam shumë pro dyerve të pasme dhe shtigjeve të shpejta”.
“Unë besoj se Bashkimi Evropian është projekti më i madh politik i paqes dhe prosperitetit. Po kështu, procesi historik që nga Lufta e Dytë Botërore. Dua të bashkohem, por edhe të kontribuoj. BE-ja po ndihmon në të gjitha frontet, por në të njëjtën kohë dua të ndihmoj edhe BE-në, duke pasur parasysh të kundërtën raportet e progresit të Komisionit Evropian për Kosovën nga tetori i kaluar, i cili është më i miri deri më, tani pa asnjë kthim prapa apo pa progres”.
