Për më shumë se dy orë anëtarët e Komisionit në lidhje me menaxhimin e krizës energjetike nga Qeveria e Republikës së Kosovës intervistuan pjesëtarët e Bordit të KEK-ut për periudhën 2006-2008.
Ish-ministri i Energjisë dhe Minierave, Ethem Çeku gjatë raportimit tha se atë kohë ka ekzistuar projekti për ndërtimin e termocentralit “Kosova C”, por që, siç tha ai, me zgjedhjet e parakohshme të viti 2007, dhe ndryshimet rreth mundësive të prodhimit ky projekt nuk u jetësua.
Para anëtarëve të këtij komisioni, Çeku tha se përkundër ideve që edhe “Kosova A” të mbyllet, kishin insistuar në rehabilitimin e këtij termocentrali pasi po të ishte bërë tani Kosova nuk do të ishte nevojë të blinte energji elektrike me çmim të shtrenjtë.
Ish-ministri i Energjisë, Ethem Çeku u shpreh se Kosova ka mbetur vendi i vetëm i cili pas çlirimit nuk ka ndërtuar asnjë kapacitet të ri në fushën e linjitit.
Tutje ai foli edhe për projektin e “Kosovës C” për çka tha se ky projekt u kundërshtua nga shoqëria civile me arsyetim se ndotet tutje ambienti.
“Në sektorin e energjisë ka pas zhvillime dramatike, dhe kemi mbetur i vetmi vend i cili që pas çlirimit e këndej nuk kemi ndërtuar asnjë kapacitet të ri në fushën e linjitit, ka zhvillimet të tjera por që pas çlirimit kemi stagnuar… Gjithçka ka qenë kompetencë e AKM dhe ne kemi bërë shumë përpjekje që ato kompetenca të barten, ardhja e konsulentëve të huaj në KEK nuk ka solli kurrfarë zhvillimi kushedi sa pozitivë në shumë fusha. Në fushën e energjisë si ministër flas me kompetencë se nuk pasur ndonjë progres në inkasim dhe zhvillime të caktuara e lëre në fusha të tjera. Është e mirë e asaj kohe, u ndërtua koncepti i termocentralit të ri, ‘Kosova e Re’ ishte dizajnuar, u aprovua në Parlamentin e Kosovës, u aprovua në Bruksel dhe Washington… Projekti kaloi nëpër të gjitha sfidat dhe u dizajnua për të ndërtuar një termocentral në dy faza, faza e parë ishte 1 mijë mgW, faza e dytë më vonë… U dizajnua projekti, u krye strategjia, dhe u aprovua në Parlamentin e Kosovës. Ka filluar një fushatë e tmerrshme e paimagjinuar por t’i shihni atë pjesë të asaj fushate kundër termocentralit, kundër linjitit të Kosovës duke thënë se është me bërje të hekurit, sjell vdekshmëri të madhe, dhe u hartuan tekste e libra të veçantë dhe termocentrali pësoi dhe realisht ishte shumë e vështirë me shty si proces”, tha ai.
Deputeti i Lëvizjes Vetëvendosje, Mefail Bajqinovci ka pyetur ish-ministrin e energjetikës, Ethem Çeku se përse dështoi Kosova C.
“E përmendët që ka filluar një fushatë e madhe kundër kësaj, pse ka dështuar zotëri Çeku”, pyeti deputeti.
Çeku tha se kjo ndodhi për shkak të zgjedhjeve të vitit 2007, dhe ndryshimeve në kapacitetet të prodhimit me të cilat nuk u pajtuan konsorciumet që ishin të interesuara për ndërtim.
“Fatkeqësisht në 2007 u mbajtën zgjedhjet, në 2007 u ndërrua i gjithë raporti i forcave dhe u ndërrua edhe koncepti pastaj, shkoi një kohë e gjatë derisa u ndërrua emri dhe u bë ‘Kosova e Re’, pas kësaj u ndërruan edhe kapacitetet patëm 4 konsorciumet më të mëdha botërore që ishin në garë në finale arritën kur u bë përzgjedhja… U ndërtuan kapacitetet u hoq ideja e 1 mijë mgW u kthye ideja në 500 mgW dhe ato konsorciume pastaj u larguan një nga një nga Kosova nuk qëndruan pas ndryshimeve që u bënë në projekt”, tha ai.
Përkundër ideve për mbylljen e termocentralit “Kosova A”, Çeku tha se kishin plan për rehabilitimin e blloqeve të këtij termocentrali, i cili, sipas tij, po të ishte rehabilituar ashtu siç ishte paraparë tani Kosova nuk do të kishte nevojë të blinte energji elektrike.
Sipas tij, edhe ky projekt nuk ishte prioritet i qeverive në vazhdim.
“Ishte një ide që njerëzit që merreshin me probleme mjedisore thoshin që ‘për Kosovën A duhet me marr një bager të madh dhe duhet ta bëjmë rrafsh se po na e ndot mjedisin, duhet ta mbyllim Kosovën A’… Ne nuk e kemi mbështetur atë dhe sot nuk e mbështes dhe sot është shumë gabim që nuk është rehabilituar blloqet e Kosovës A atëherë kur e ka thënë agjencioni evropian që me 50 milionë mund të bëheshin rehabilitimi i plotë i blloqeve të Kosovës A dhe që ne mos të varemi nga importi i energjisë elektrike ne e kemi mbështet është bërë studimi nga ekspertët e agjencionit evropian dhe e kemi shtyrë të filloj procesi i rehabilitimit bllok pas blloku por në 2007 erdhën zgjedhjet dhe u ndërpre në 2007 normalisht i krijuar koalicion tjetër u ndryshua koncepti dhe qëndrimet… Mendoj se është gabuar që nuk është bërë rehabilitimi i thellë i Kosovës A… Në kontinuitet nuk është shtyrë më rehabilitimi, janë mbajtur nga pak në atë që unë besoj se po të ishte bërë rehabilitimi i blloqeve të Kosovës A mund të eliminonin importet e shtrenjta të energjisë elektrike”, theksoi Çeku.
E deputeti i LDK-së, Armend Zemaj pyeti ish-ministrin Çeku për kompetencat e tij gjatë mandatit të vet.
“Cila ka qenë kompetenca juaj si përfaqësues vendor duke marr parasysh se në atë kohë nuk ka qenë pavarësia e Kosovës dhe pavarësia e institucioneve”, tha Zemaj.
E ish-ministri i Energjisë në periudhën 2004-2007 tha se kompetencat e tij më shumë kanë qenë morale, pasi të gjitha vendimet merreshin për sektorin e energjisë nga përfaqësuesi special i Kombeve të Bashkuara dhe AKM-ja.
“Ne kemi udhëhequr një udhëheqje më shumë morale, ka qenë më shumë sesa një udhëheqje faktike sepse të gjitha dokumentet duhet të nënshkruante ose PSSP-ja-Përfaqësuesi Special i Kombeve të Bashkuara të asaj kohe në Kosovë dhe duhet të kalonte në AKM. Të gjitha dokumentet është dashur të kalonin në strukturat e këtyre institucioneve”, theksoi ai.
Si problematikë energjetike në periudhën 2006-2008 sipas ish-ministrit, Ethem Çeku ishte edhe mosinkasimi i shpenzimeve të energjisë elektrike.
“Edhe inkasimet kanë qenë problem, njerëzit nuk paguanin energji, ishin raste të vështira, familje të djegura edhe ky ka qenë që për këtë kohë të shkurt që së bashku me kolegët dhe institucionet tjera jemi munduar në çdo rrethanë me mbështet KEK-un dhe sektorin e energjisë, që ne të kemi në zhvillim. Më vjen tepër keq ku ka mbetur Kosova, është gjëja më e dhimbshme një vend me 11 miliardë tonë linjit, ne mos me pas mundësi të ndërtojmë një bllok qe sa vite dhe kemi shpenzuar gjithë ato para për blerje të energjisë“, tha ai.
Ndërsa, kur u pyet nga deputeti i Lëvizjes Vetëvendosje, Halil Thaçi se a kishte rezistencë nga banorët e zonës së Obiliqit ndërtimi i termocentralit të ri, ish-ministri i Energjisë tha se nuk ka pas rezistencë pasi ka ekzistuar propozimi për zhvendosjen e tyre, për çka u shpreh se pakoja e ofruar për këta banorë për tu zhvendosur ka qenë shumë e mirë.
Thaçi u interesua të di edhe për riorganizimin e njësive të KEK-ut, ndërsa anëtarët e bordit të asaj periudhe thanë se kjo ka ndodhur me kërkesë të traktatit të energjisë, i nënshkruar në Vjenë dhe me vendim të Qeverisë të asaj kohe.
Ndërsa anëtari i Bordit të KEK-ut për periudhën 2006-2008, Fatmir Rexhepi tha se nëse Ethem Çeku nuk ka ndërtuar termocentral në Kosovë, këtë nuk do të mund ta bëjë askush.
“Përndryshe ka qenë shumë afër në vitin 2008 ka mund me u përgatit komplet si me u bë ajo forma e tenderimit dhe pjesëmarrjes dikur 2009 dhe me fillua ka qenë 4-5 vite deri n vitin 2015 me përfunduar 1 mijë mgW, ndërsa pas 2018 me u ndërtua edhe 1000 mgW të tjerë krejt kjo është bërë në funksion të asaj politike që Kosova me u bë një eksportues i energjisë… Kundërshtimi që e kemi parë e që edhe vetë e kam përjetuar shumë keq kanë qenë këto shoqëritë që i ka financuar Sorosi me sa mbaj me sa duket nuk kanë guri e dru pa i ra nëpër Kosovës e konferenca e nëpër debate nga ky pozicion e deri në fund të Prishtinës gur e dru kundër termocentraleve duke u thirr se kinse po ndotet ambienti… Nëse Ethem Çeku me ekipin më të mirë në Kosovë nuk kanë ndërtuar termocentral në Kosovë askush nuk ka me ndërtua” tha ai.
Ish-anëtari i bordit të KEK-ut po ashtu tha se në vitin 2006 janë investuar 75 milionë euro, kurse në vitin 2007 81 milionë euro.
Edhe anëtari tjetër i bordit të KEK-ut gjatë vitit 2006-2008, Agron Dida deklaroi se projekti për termocentralin Kosova C kishte përkrahjen edhe të ndërkombëtarëve.
Gjatë intervistimit ish-ministri i Energjisë, Ethem Çeku foli edhe për aspektin e minierave të cilat tha se u trashëguan në gjendje shumë të rëndë qoftë për nga mënyra e gërmimit por edhe pajisjet.
Nga anëtarët e Komisionit Hetimor Parlamentar në lidhje me procesin e vendimmarrjes në sektorin e energjisë për periudhën 2006-2022, në nivelin legjislativ, ekzekutiv, rregullator sot do të intervistohen edhe anëtaret e bordit të KOSTT-it, për periudhën 2006-2008.
