Shefi i mbikëqyrjes bërthamore të Organizatës së Kombeve të Bashkuara, Rafael Grossi, i ka kërkuar Ukrainës dhe Rusisë që t’u përmbahen pesë parimeve për të parandaluar katastrofën bërthamore në termocentralin bërthamor të Zaporizhjas në Ukrainë.
Gjatë një konference për sigurinë e termocentralit bërthamor, i cili ka qenë shkak për shqetësim që kur forcat ruse morën kontrollin e tij pas pushtimit në shkurt të vitit 2022, Rafael Grossi, drejtor i përgjithshëm i Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike (IAEA), i prezantoi parimet para Këshillit të Sigurimit të OKB-së në Nju Jork më 30 maj.
“Situata e sigurisë bërthamore dhe e sigurisë në termocentralin e Zaporizhjas… vazhdon të jetë jashtëzakonisht e brishtë dhe e rrezikshme. Aktivitetet ushtarake vazhdojnë në rajon dhe mund të rriten shumë në mënyrë të konsiderueshme në të ardhmen e afërt”, tha ai në një referencë të dukshme ndaj një kundërofensive të pritshme të Ukrainës.
Në fjalimin e tij në Këshillin e Sigurimit, Grossi theksoi domosdoshmërinë e shmangies së çdo forme sulmi që synon termocentralin.
Ai theksoi më tej rëndësinë e përmbajtjes nga përdorimi i objektit si një vend depozitimi ose një fortesë për armatim të rëndë si raketa të shumta, sisteme artilerie, municione dhe tanke.
Për më tepër, ai theksoi nevojën për të parandaluar praninë e personelit ushtarak që mund të shfrytëzojë potencialisht uzinën për të nisur sulmet.
Ai, gjithashtu, bëri thirrje që të gjitha sistemet e nevojshme të termocentralit të mbrohen nga sulmet ose aktet e sabotimit dhe të mos ndërmerret asnjë veprim që cenon parimet.
“Me respekt dhe solemnitet kërkoj nga të dyja palët që t’i respektojnë këto pesë parime”, tha Grossi dhe shtoi: “Këto parime nuk janë në dëm të askujt dhe në dobi të të gjithëve”.
IAEA synon të fillojë monitorimin e parimeve në vend, shtoi ai.
Rusia tha se do të bënte gjithçka që mundej për të mbrojtur termocentralin, porse nuk u zotua në mënyrë eksplicite që do t’u përmbahej pesë parimeve të Grossit.
“Propozimet e zotit Grossi për të garantuar sigurinë e termocentralit bërthamor të Zaporizhjas janë në përputhje me masat që ne i kemi zbatuar tashmë për një kohë të gjatë”, tha ambasadori rus në OKB, Vasily Nebenzya.
Ambasadori ukrainas në OKB, Serhiy Kyslytsya, tha se parimet “duhet të plotësohen me kërkesën për çmilitarizimin e plotë dhe çlirimin e stacionit”, një kërkesë e bërë më parë edhe nga Shtetet e Bashkuara.
Si përgjigje ndaj deklaratës së Grossit, ambasadorja e SHBA-së në OKB, Linda Thomas-Greenfield, deklaroi:
“Është tërësisht, tërësisht nën kontrollin e Moskës për të shmangur një katastrofë bërthamore dhe për t’i dhënë fund luftës së saj të agresionit kundër Ukrainës”.
Grossi është përpjekur prej muajsh të krijojë një marrëveshje për të zvogëluar rrezikun e një aksidenti bërthamor që mund të shkaktohet nga aktiviteti ushtarak në termocentralin më të madh bërthamor në Evropë.
Impianti, i cili nuk po prodhon energji elektrike aktualisht, është prekur disa herë nga bombardimet që kanë shkaktuar ndërprerje të energjisë elektrike, të cilat i nevojiten termocentralit për të ruajtur ftohjen e reaktorëve të tij.
Ky termocentral, i vendosur në rajonin juglindor të Zaporizhjaa, furnizoi rreth 20 për qind të energjisë elektrike të Ukrainës përpara se prodhimi i energjisë të ndalohej në fund të vitit të kaluar.