Nëse jetoni dhe punoni tashmë në Zvicër, (ose jeni gati të zhvendoseni këtu), ndoshta jeni njohur me shkallën e pagave në industri të ndryshme. Por ka disa gjëra që mund të mos i dini.
Një numër në rritje i punëtorëve të huaj kanë ardhur në Zvicër vitet e fundit.
Në vitin 2023, për shembull, imigrimi neto në Zvicër ishte gati 100,000 njerëz – 98,851 për të qenë të saktë – një rritje prej 17,506 njerëz krahasuar me 2022, transmeton albinfo.ch.
Dy të tretat erdhën nga BE-ja dhe EFTA (Norvegjia, Islanda dhe Lihtenshtajni), të tërhequr nga mundësitë e punësimit dhe pagat më të larta se sa do të fitonin për të njëjtat pozicione në vendet e tyre.
Kjo ngre një pyetje nëse pagat zvicerane janë vërtet më të larta se kudo në Evropë dhe sa.
Po, pagat në Zvicër janë, me të vërtetë, më të lartat në Evropë
Kjo është ajo që del nga të dhënat e Eurostat-it, të cilat tregojnë se për sa i përket pagave, Zvicra kryeson listën evropiane.
Konkretisht, tregon se një pagë mesatare vjetore zvicerane në vitin 2022, duke marrë parasysh normat e inflacionit, kërkesën dhe faktorë të tjerë të tregut të punës, ishte 106,839 euro (102,000 franga me kursin e sotëm), shkruan thelocal.ch.
Kjo është një pagë më e lartë se në Islandë (81,942 euro / 78,237 franga), Luksemburg (79,903 euro / 76,273 franga) dhe Norvegji (74,506 euro / 71,143 franga).
Çuditërisht, megjithatë, ka një pabarazi të konsiderueshme midis numrave të Eurostat-it dhe atyre të Zyrës Federale të Statistikave (FSO), e cila rendit një pagë mesatare vjetore zvicerane në 80,500 franga.
Dallimi ka të ngjarë të qëndrojë në metodat e llogaritjes, por cilado shifër që të merrni, fakti që pagat zvicerane janë më të larta se kudo në Evropë është i padiskutueshëm.
Zvicra nuk ka një pagë minimale kombëtare
Ndryshe nga shumica e vendeve evropiane, Zvicra nuk ka një pagë minimale kombëtare.
Në vitin 2014, vendi mbajti një referendum që propozoi vendosjen e pagës minimale në 22 franga në orë, por masa u refuzua nga 76.3 për qind e votuesve.
Ata pranuan argumentin e qeverisë se një pagë minimale e detyrueshme do t’i detyronte kompanitë më të vogla të dilnin nga biznesi.
Megjithatë, deri më sot, pesë kantone – Gjeneva, Basel-City, Neuchâtel, Jura dhe Ticino – kanë vendosur paga minimale në territoret e tyre.
Me 24.32 franga, Gjeneva ka pagën më të lartë minimale për orë. (Përjashtim bëjnë punonjësit në sektorët e bujqësisë dhe të lulishteve, të cilët kanë pagën e tyre minimale prej 17,87 franga/orë).
Më pas është Basel-City, (21,45 franga në orë), ndërsa Neuchâtel dhe Jura e vendosin atë në 20 franga dhe Ticino me 19,75 franga.
Këto paga, të negociuara nga sindikatat në emër të punëtorëve, pasqyrojnë koston e jetesës në secilin prej këtyre rajoneve, gjë që shpjegon pse disa paga janë më të larta se të tjerat.
Në vitin 2023, banorët e Cyrihut votuan gjithashtu për të vendosur një pagë minimale për orë prej 23.90 në orë.
Është dashur të hyjë në fuqi nga viti 2024, por tani do të duhet më shumë kohë që kjo masë të zbatohet – nëse do të zbatohet ndonjëherë, pasi kjo lëvizje po sfidohet nga shoqatat e punëdhënësve.
Megjithatë, jo të gjithë i nënshtrohen pagave minimale: shumica e punëdhënësve tashmë paguajnë më shumë se minimumi i përcaktuar me ligj në ato kantone.
Shumica e pagave negociohen me marrëveshje kolektive
Kjo është një lloj kontrate që negociohet midis sindikatave të Zvicrës dhe punëdhënësve ose organizatave të punëdhënësve.
Përveç pagës minimale për çdo lloj pune, kjo marrëveshje (CLA) mbulon gjithashtu rregulloret në lidhje me orët e punës; pagesa e pagave në rast sëmundjeje ose lehonie; pushime dhe ditë pushimi; dhe mbrojtje nga shkarkimi.
Çështje të tjera të rëndësishme që lidhen me punësimin janë gjithashtu objekt negociatash – për shembull, rregulloret e fondit të pensioneve, pensioni i parakohshëm, procedurat e zgjidhjes së konflikteve dhe financimi i trajnimit.
CLA-të janë specifike për sektorin; me fjalë të tjera, ata marrin parasysh aspektet e veçanta të secilës degë. Si shembull, sindikata më e madhe e punës në Zvicër, Federata Zvicerane e Sindikatave (UNIA), mban 265 marrëveshje kolektive në fushat e industrisë dhe ndërtimit.
Marrëveshjet kolektive mund të jenë gjithashtu specifike për kompaninë – për shembull, Coop, Migros ose linja ajrore SWISS.
Cilat punë paguajnë më shumë tani?
Zakonisht, punët që janë më të kërkuara, ose që kërkojnë aftësi të specializuara, janë ato që paguajnë më shumë dhe ku rritja e pagave është më e larta – sepse kompanitë duan të mbajnë punonjësit e tyre, fjalë për fjalë me çdo kusht.
Këtë vit, për shembull, punët më të kërkuara janë në IT dhe marketing digjital, ku pagat janë rritur me 6 deri në 10 për qind më shumë gjatë 12 muajve të fundit.
Konkretisht, kategoritë e punës që tregojnë rritjet më të larta të pagave përfshijnë shitjet dhe marketingun digjital (+10 për qind), të ndjekura nga IT (+6 për qind).
Sektorët ku pagat u rritën me më shumë se 5 për qind gjatë 12 muajve të fundit përfshijnë Financat dhe Kontabilitetin, Shkencat e Shëndetit dhe Jetës, Prokurimin dhe Zinxhirin e Furnizimit, Pronën dhe Ndërtimin, si dhe Mbështetjen e Zyrës dhe Menaxhimit.
Sektori i shërbimeve financiare është gjithashtu fitimprurës për sa i përket pagave.
Një zyrtar kryesor financiar në një kompani ndërkombëtare, për shembull, mund të paguhet mesatarisht deri në 360,000 franga në vit, ndërsa paga e një shefi të investimeve do të ishte vetëm pak më e ulët në 320,000 franga në vit.
Sektori i shërbimeve financiare është gjithashtu fitimprurës për sa i përket pagave.
Një zyrtar kryesor financiar në një kompani ndërkombëtare, për shembull, mund të paguhet mesatarisht deri në 360,000 franga në vit, ndërsa paga e një shefi të investimeve do të ishte vetëm pak më e ulët në 320,000 franga në vit.
A e kompensojnë pagat zvicerane koston e lartë të jetesës?
Përgjigja për këtë pyetje varet, logjikisht, nga sa të larta janë pagat tuaja kundrejt kostove tuaja fikse (qira/hipotekë, primet e sigurimit shëndetësor, ushqimi, transporti, veshmbathja, taksat, etj.), si dhe nga zakonet tuaja të përgjithshme të shpenzimeve për “jo- gjërat thelbësore” të tilla si argëtimi, restorantet, udhëtimet dhe aktivitetet e kohës së lirë në përgjithësi.
Kjo, natyrisht, vlen për të gjitha vendet, jo vetëm për Zvicrën.
Një mënyrë që të shihen pagat kundrejt kostos së jetesës është përmes barazisë së fuqisë blerëse (PPP) – aftësia financiare e një personi ose një familjeje për të blerë produkte dhe shërbime me pagat e tyre.
Një analizë e thellë nga një platformë digjitale punësimi “Glassdoor” ofron disa njohuri interesante dhe pa dyshim befasuese në PPP të Zvicrës në krahasim me kombet e tjera.
“Duke marrë parasysh jo vetëm të ardhurat dhe koston e jetesës, por edhe efektet e diferencave në taksa, është e mundur të nxirret një tregues i standardit të jetesës pas tatimit, bazuar në fuqinë blerëse lokale. Në këtë bazë, standardi më i lartë i përgjithshëm i jetesës gjendet në qytetet e Zvicrës, Danimarkës dhe Gjermanisë. Edhe pse kostoja e jetesës mund të jetë relativisht e lartë në këto vende, të njëjtat janë edhe pagat mesatare dhe fuqia blerëse”, thuhet në studim.
Studimi arriti në përfundimin se “në Zvicër, Danimarkë dhe Gjermani, punonjësi mesatar i qytetit mund të përballojë të blejë 60 për qind ose më shumë mallra dhe shërbime me pagën e tij ose të saj sesa banorët e Nju Jorkut”.
Gjithashtu, nëse shikoni “pamjen e madhe” – duke marrë parasysh faktorë të ndryshëm – situata e kostos së jetesës nuk është aq e keqe sa besojnë shumë njerëz.
“Faktorë të ndryshëm” në këtë kontekst do të thotë norma e ulët e inflacionit (në krahasim me vendet e tjera), punësimi i lartë dhe një ekonomi e fortë – të gjitha këto nënkuptojnë se Zvicra po i kalon vendet e tjera evropiane në shumë fronte.
E gjithë kjo do të thotë se nëse i analizoni gjërat nga një kënd tjetër, kostoja e jetesës së Zvicrës nuk duket aq e keqe.
Si mund ta dini nëse jeni duke u paguar në mënyrë të drejtë?
“Dumpingu” i pagave nuk është një praktikë e përhapur në Zvicër dhe kufizohet kryesisht tek kompanitë e vogla që nënkontraktojnë punë.
Vendi ka ligje të forta të punës që mbrojnë punëtorët për sa i përket pagave, kushteve të punës dhe të drejtave të tjera të lidhura me punësimin.
Nëse nuk përfaqësoheni nga një sindikatë dhe puna juaj nuk mbulohet nga një CLA dhe dëshironi të dini se cila është paga standarde për llojin e punës dhe industrisë suaj, mund ta bëni këtë duke kontrolluar kalkulatorin e pagave.
Ai është programuar me nivelet më të fundit të pagave nga 72 sektorë të ndryshëm të industrisë dhe 36,000 kompani në Zvicër, kështu që do t’ju japë një tregues të mirë se sa është një pagë e drejtë në rastin tuaj.
Nëse paga që ju ofron punëdhënësi është nën standardin e industrisë, ju keni mundësinë të mos e pranoni punën. Në rast se jeni tashmë duke punuar dhe doni të kuptoni nëse po diskriminoheni, veçanërisht bazuar në kombësinë, racën, gjininë ose paaftësinë tuaj – ka disa opsione të hapura për ju, të cilat të gjitha janë të përshkruara në faqen qeveritare.
Nëse një gjykatë ose një organ tjetër zyrtar vendos se punëdhënësi po ju paguan në mënyrë të padrejtë, kompania do të duhet të paguajë diferencën e pagës.
