Ish-presidenti i Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Bill Clinton, më 12 qershor të vitit 1999, kishte mbajtur një fjalim kushtuar Kosovës dhe çlirimit të saj.
Ai kishte thënë se qiejt mbi ish-Jugosllavinë për herë të parë ishin heshtur, duke e përmendur largimin e ushtrisë dhe policisë serbe nga Kosova.
“Një milion burra, gra dhe fëmijë të dëbuar nga toka e tyre po përgatiten të kthehen në shtëpi. Kërkesat e një komuniteti ndërkombëtar të indinjuar dhe të bashkuar janë përmbushur”.
“Unë mund t’i raportoj popullit amerikan se kemi arritur një fitore për një botë më të sigurt, për vlerat tona demokratike dhe për një Amerikë më të fortë. Pilotët tanë janë kthyer në bazë. Sulmet ajrore janë pezulluar. Agresioni ndaj një populli të pafajshëm është frenuar dhe po kthehet prapa”, ka thënë Clinton.
Fjalimi i plotë:
Amerikanë, sonte për herë të parë në 79 ditë, qiejt mbi Jugosllavi janë të heshtur. Ushtria dhe policia serbe po tërhiqen nga Kosova. Një milion burra, gra dhe fëmijë të dëbuar nga toka e tyre po përgatiten të kthehen në shtëpi. Kërkesat e një komuniteti ndërkombëtar të indinjuar dhe të bashkuar janë përmbushur.
Unë mund t’i raportoj popullit amerikan se kemi arritur një fitore për një botë më të sigurt, për vlerat tona demokratike dhe për një Amerikë më të fortë. Pilotët tanë janë kthyer në bazë. Sulmet ajrore janë pezulluar. Agresioni ndaj një populli të pafajshëm është frenuar dhe po kthehet prapa.
Kur urdhërova Forcat tona të Armatosura për të luftuar, ne kishim tre qëllime të qarta: t’i mundësonim popullit kosovar, viktima të disa prej mizorive më të egra në Evropë që nga Lufta e Dytë Botërore, të ktheheshin në shtëpitë e tyre me siguri dhe vetëqeverisje; të kërkohet që forcat serbe përgjegjëse për ato mizori të largohen nga Kosova; dhe të vendosë një forcë ndërkombëtare sigurie, me NATO-n në thelb, për të mbrojtur të gjithë njerëzit e asaj toke të trazuar, serb dhe shqiptarë, njësoj. Këto synime do të arrihen. Një konflikt i domosdoshëm është sjellë në një përfundim të drejtë dhe të ndershëm.
Rezultati do të jetë siguria dhe dinjiteti për popullin e Kosovës, i arritur nga një aleancë që qëndroi së bashku në qëllim dhe vendosmëri, e ndihmuar nga përpjekjet diplomatike të Rusisë. Kjo fitore sjell një shpresë të re se kur një popull veçohet për shkatërrim për shkak të trashëgimisë dhe besimit të tij fetar dhe ne mund të bëjmë diçka për këtë, bota nuk do të shikojë nga ana tjetër.
Dua të shpreh mirënjohjen time të thellë për burrat dhe gratë e Forcave tona të Armatosura dhe atyre të Aleatëve tanë. Ditë pas dite, natë pas nate, ata fluturuan, duke rrezikuar jetën për të sulmuar objektivat e tyre dhe për të shmangur viktimat civile kur u qëlluan nga zonat e populluara. Kërkoj nga çdo amerikan të bashkohet me mua për t’u thënë atyre, faleminderit, ju na keni bërë shumë krenarë.
Unë jam gjithashtu mirënjohës ndaj popullit amerikan për qëndrimin kundër spastrimit të tmerrshëm etnik, për dërgimin e ndihmës bujare për refugjatët dhe për hapjen e zemrave dhe shtëpive tuaja për viktimat e pafajshme që erdhën këtu.
Unë dua të flas me ju për disa çaste sonte rreth asaj se pse luftuam, çfarë arritëm dhe çfarë duhet të bëjmë tani për të çuar përpara paqen, dhe së bashku me njerëzit e Ballkanit, të krijojmë një të ardhme lirie, përparimi dhe përparimi dhe harmoni.
Duhet të kujtojmë se dhuna të cilës iu përgjigjëm në Kosovë ishte kulmi i një fushate 10-vjeçare të Sllobodan Millosheviqit, liderit të Serbisë, për të shfrytëzuar dallimet etnike dhe fetare për të imponuar vullnetin e tij në tokat e ish-Jugosllavisë.
Kjo është ajo që ai u përpoq të bënte në Kroaci dhe në Bosnje, dhe tani në Kosovë. Bota pa pasojat e tmerrshme: 500 fshatra u dogjën; burra të të gjitha moshave të ndarë nga të dashurit e tyre për t’u pushkatuar dhe varrosur në varre masive; gra të dhunuara; fëmijët e bërë për të parë prindërit e tyre të vdesin; një popull i tërë u detyrua të braktiste, me orë të tëra, komunitetet që familjet e tyre kishin shpenzuar breza duke ndërtuar.
Për këto mizori, z. Millosheviq dhe ndihmësit e tij kryesorë janë paditur nga Gjykata Ndërkombëtare për Krimet e Luftës për krime lufte dhe krime kundër njerëzimit.
Nuk do t’i harroj kurrë refugjatët kosovarë që takova kohët e fundit. Disa prej tyre mezi flisnin për atë që kishin kaluar. Atyre u kishte mbetur vetëm shpresa se bota nuk do të kthente shpinën.
Kur përpjekjet tona diplomatike për të shmangur këtë tmerr u kundërshtuan dhe dhuna u rrit, ne dhe aleatët tanë zgjodhëm të vepronim. Zoti Millosheviq vazhdoi t’i bënte gjëra të tmerrshme popullit të Kosovës, por ne ishim të vendosur ta kthenim atë. Qëndrueshmëria jonë më në fund i dha fund një fushate të egër të spastrimit etnik dhe ne vepruam mjaft herët për ta kthyer atë, për t’u mundësuar kosovarëve të kthehen në shtëpi.
Kur ta bëjnë, ata do të jenë të sigurt. Ata do të jenë në gjendje të rihapin shkollat e tyre, të flasin gjuhën e tyre, të praktikojnë fenë e tyre, të zgjedhin udhëheqësit e tyre dhe të formësojnë fatin e tyre.
Nuk do të ketë më ditë kërkimi për ushqim në të ftohtin e maleve dhe pyjeve, nuk do të ketë më netë të fshehur në bodrume, duke menduar nëse e nesërmja do të sjellë vdekje apo çlirim. Ata do ta dinë se ushtria dhe forcat paraushtarake të z. Millosheviq do të zhduken, fushata e tij 10-vjeçare e represionit ka përfunduar.
NATO-ja e ka arritur këtë sukses si një aleancë e bashkuar, e udhëhequr me aftësi nga Sekretari i Përgjithshëm Solana dhe Gjenerali Clark.
Nëntëmbëdhjetë demokraci u bashkuan dhe qëndruan së bashku gjatë sfidës më të ashpër ushtarake në historinë 50-vjeçare të NATO-s.
Ne ruajtëm gjithashtu partneritetin tonë shumë të rëndësishëm me Rusinë, falë Presidentit Jelcin, i cili kundërshtoi përpjekjet tona ushtarake, por mbështeti diplomacinë për t’i dhënë fund konfliktit me kushte që plotësonin kushtet tona.
I jam mirënjohës të dërguarit rus Chernomyrdin dhe presidentit finlandez Ahtisaari për punën e tyre dhe zëvendëspresidentit Gore për rolin kyç që luajti në bashkimin e partneritetit të tyre. Tani, shpresoj se trupat ruse do të na bashkohen në forcën që do të ruajë paqen në Kosovë, ashtu siç kanë bërë në Bosnje
Më në fund, ne kemi shmangur luftën më të gjerë që mund të kishte shkaktuar ky konflikt. Vendet e Evropës Juglindore mbështetën fushatën e NATO-s, ndihmuan refugjatët dhe i treguan botës se ka më shumë dhembshuri sesa mizori në këtë rajon të trazuar. Kjo fitore i bën edhe më të mundshme që ata të zgjedhin një të ardhme me demokraci, trajtim të drejtë të pakicave dhe paqe.
Tani po hyjmë në një fazë të re, duke ndërtuar atë paqe dhe ka sfida të mëdha. Së pari, ne duhet të jemi të sigurt se autoritetet serbe do të përmbushin angazhimet e tyre.
Ne jemi të përgatitur të rifillojmë fushatën tonë ushtarake nëse ata dështojnë ta bëjnë këtë. Më pas, ne duhet t’i kthejmë refugjatët kosovarë në shtëpi të sigurt; fushat e minuara do të duhet të pastrohen; shtëpitë e shkatërruara nga forcat serbe do të duhet të rindërtohen; njerëzit e pastrehë që kanë nevojë për ushqim dhe ilaçe do të duhet t’i marrin ato; do të duhet të përcaktohet fati i të zhdukurve; Ushtria Çlirimtare e Kosovës do të duhet të çmilitarizohet, siç ka rënë dakord të bëjë. Dhe ne në forcën paqeruajtëse do të duhet të sigurojmë që Kosova të jetë një vend i sigurt për të jetuar për të gjithë qytetarët e saj, serbët etnikë si dhe shqiptarët etnikë.
Që këto gjëra të ndodhin, duhet të vendoset siguria. Për këtë qëllim, rreth 50,000 trupa nga pothuajse 30 vende do të vendosen në Kosovë. Aleatët tanë evropianë do të ofrojnë shumicën dërrmuese të tyre; Amerika do të kontribuojë me rreth 7000. Jemi mirënjohës që gjatë fushatës ajrore të NATO-s nuk humbëm asnjë ushtarak të vetëm në luftime. Por edhe kjo fazë tjetër do të jetë e rrezikshme.
Kujtimet e hidhura do të jenë ende të freskëta dhe mund të ketë edhe viktima. Pra, ne jemi siguruar që forca që shkon në Kosovë të ketë komandën dhe kontrollin e NATO-s dhe rregullat e angazhimit të vendosura nga NATO. Ajo do të ketë mjetet dhe mandatin për të mbrojtur veten gjatë kryerjes së detyrës. Ndërkohë, Kombet e Bashkuara do të organizojnë një administratë civile duke përgatitur kosovarët për të qeverisur dhe policuar vetë. Ndërsa institucionet vendore do të marrin fuqi, NATO do të jetë në gjendje t’u dorëzojë atyre përgjegjësinë në rritje dhe të tërheqë forcat e saj.
Sfida e tretë do të jetë krijimi i një plani për paqe dhe stabilitet të qëndrueshëm në Kosovë dhe në të gjithë Ballkanin. Që kjo të ndodhë, Bashkimi Evropian dhe Shtetet e Bashkuara duhet të planifikojnë për të nesërmen, jo vetëm sot. Ne duhet të ndihmojmë për t’u dhënë demokracive të Evropës Juglindore një rrugë drejt një të ardhmeje të begatë, të përbashkët, një magnet bashkues më të fuqishëm se tërheqja e urrejtjes dhe e shkatërrimit që ka kërcënuar t’i copëtojë ato.
Partnerët tanë evropianë duhet të sigurojnë pjesën më të madhe të burimeve për këtë përpjekje, por është në interesin e Amerikës të bëjmë pjesën tonë gjithashtu. Sfida e fundit do të jetë inkurajimi i Serbisë për t’u bashkuar me fqinjët e saj në këtë udhëtim historik drejt një Evrope paqësore, demokratike dhe të bashkuar.
Dua t’i them disa fjalë popullit serb sonte. E di që edhe ju keni vuajtur në luftërat e zotit Millosheviq. Ju duhet ta dini se liderët tuaj mund ta mbanin Kosovën si pjesë të vendit tuaj pa dëbuar asnjë familje kosovare nga shtëpia e saj, pa vrarë asnjë të rritur apo fëmijë, pa ftuar asnjë bombë të NATO-s që të binte mbi vendin tuaj. Ju duruat 79 ditë bombardime, jo për ta mbajtur Kosovën krahinë të Serbisë, por thjesht sepse zoti Millosheviq ishte i vendosur të eliminonte shqiptarët e Kosovës nga Kosova, të vdekur apo të gjallë.
Për sa kohë që ai të mbetet në pushtet, përderisa kombi juaj drejtohet nga një kriminel lufte i paditur, ne nuk do të japim asnjë mbështetje për rindërtimin e Serbisë.
Por ne jemi të gatshëm të ofrojmë ndihmë humanitare tani dhe të ndihmojmë në ndërtimin e një të ardhmeje më të mirë edhe për Serbinë, kur qeveria e saj përfaqëson tolerancën dhe lirinë, jo represionin dhe terrorin. Amerikanë, të gjitha këto sfida janë thelbësore, por ato janë shumë më të preferuara ndaj sfidave të luftës dhe paqëndrueshmërisë së vazhdueshme në Evropë.
Ne kemi dërguar një mesazh vendosmërie dhe shprese për të gjithë botën. Mendoni për të gjithë miliona njerëz të pafajshëm që vdiqën në këtë shekull të përgjakshëm, sepse demokracitë reaguan shumë vonë ndaj së keqes dhe agresionit. Për shkak të vendosmërisë sonë, shekulli i 20-të po përfundon jo me indinjatë të pafuqishme, por me një afirmim shpresëdhënës të dinjitetit njerëzor dhe të drejtave të njeriut për shekullin e 21-të.
Në një botë shumë të ndarë nga frika mes njerëzve të grupeve të ndryshme racore, etnike dhe fetare, ne u kemi dhënë besim miqve të lirisë dhe pauzë atyre që do të shfrytëzonin dallimet njerëzore për qëllime çnjerëzore. Amerika ende përballet me sfida të mëdha në këtë botë, por ne mezi presim t’i përmbushim ato. Prandaj, sonte ju kërkoj të jeni krenarë për vendin tuaj dhe shumë krenarë për burrat dhe gratë që i shërbejnë atij me uniformë. Sepse në Kosovë bëmë gjënë e duhur; ne e bëmë atë në mënyrën e duhur; dhe ne do ta mbarojmë punën.
Natën e mirë dhe Zoti i bekoftë Shtetet e Bashkuara të Amerikës.