Gazeta “Frankfurter Algemeine Zeitung” nën titullin “Shkolla e Lartë e Pavarësisë” shkruan për një libër të ri që trajton rolin e Universitetit të Prishtinës në historinë e re të Kosovës.
“Konflikti për Kosovën ishte fillimi dhe fundi i luftërave në shpërbërjen e Jugosllavisë”, shkruan Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ), duke kujtuar se Sllobodan Millosheviqi e anuloi autonominë e krahinës jugore në vitin 1989.
Gazeta shkruan për librin-studimin e autorit Blerim Canaj, i cili trajton rolin e luajtur nga Universiteti i Prishtinës, i themeluar në vitin 1970, madje edhe më parë.
Libri u botua së fundmi në gjermanisht.
“Që nga themelimi i tij, por sidomos që nga vitet 1980 dhe 1990, universiteti është sulmuar nga mediat dhe politikanët serbë si një tokë pjellore e nacionalizmit shqiptar”, shkruan Çanaj, cituar nga gazeta gjermane. Sipas Canajt, ai universitet ishte “mjet i luftës paqësore të popullatës shqiptare”.
Sipas Canajt, përllogaritja e Beogradit ishte se stafi mësimor, i cili ishte shkolluar në Beograd, do të krijonte një “elitë komuniste shqiptare dhe pro-jugosllave” në Universitetin e Prishtinës.
Protestat e vitit 1981.
Siç shkruan FAZ, roli i mëvonshëm i universitetit u lidh fatalisht me pushtimin sovjetik të Çekosllovakisë në 1968. Më pas Shqipëria u largua nga Pakti i Varshavës dhe marrëdhëniet me Jugosllavinë u përmirësuan.
Kështu, universiteti i themeluar më vonë në Prishtinë mundi të merrte literaturë nga Shqipëria, si dhe u punësuan 200 mësues nga diktatura e Enver Hoxhës, shkruan gazeta.
“Kur marrëdhëniet jugosllavo-shqiptare u përkeqësuan sërish në vitet 1980, stafi mësimor nga Shqipëria u zëvendësua nga gjenerata e parë e profesorëve me origjinë kosovare”, thotë gazeta nga Frankfurt.
Jashtë vendit, ai universitet ra për herë të parë në vitin 1981, kur rreth dy mijë (nga 36.000 studentë) protestuan për shkak të kequshqyerjes në mensën e studentëve, sipas gazetës.
“Protesta u përhap shpejt”, shkruan Chanay, cituar nga FAZ. “Dhjetëra mijëra shqiptarë në mbarë Kosovën iu bashkuan studentëve shqiptarë të cilët gëzonin prestigj të madh në popullatë dhe konsideroheshin si elitë intelektuale dhe protestat u kthyen në demonstrata për shkak të gjendjes së keqe sociale.
Sipas FAZ, autori i librit përmend edhe elementët irredentistë të protestës. “Nuk munguan sloganet për bashkim me Shqipërinë dhe brohoritjen e emrit të kreut të shtetit shqiptar, Enver Hoxha”, thotë Canaj.
Siç interpretohet nga gazeta e Frankfurtit, kërkesat për bashkim me Shqipërinë tregojnë një shkallë të lartë pakënaqësie. Sepse Kosova ishte zona më e pazhvilluar e Jugosllavisë, por ende “me një standard jetese dukshëm më të lartë se jetimorja evropiane e botës së tretë të Hoxhas”.
Me ato protesta, vlerëson gazeta, universiteti në Prishtinë u bë “faktor i pamohueshëm në formulimin e vullnetit politik në Kosovë”. Për shembull, studentët mbështetën grevat e minatorëve dhe protestat e tjera sociale. Qindra mijëra njerëz morën pjesë në demonstratat kundër heqjes së kërcënuar të autonomisë në fund të vitit 1988 dhe studentët nga Prishtina luajtën një rol kyç në mobilizim”.
Ardhja e Millosheviqit
Siç vlerësohet në një gazetë gjermane, “pjesërisht si jehonë e ngjarjeve në Kosovë, nacionalizmi u forcua në Serbi në vitet 1980, për të ardhur në pushtet në formën e Millosheviqit”.
“Autoritetet serbe shkatërruan gjithë jetën institucionale në Kosovë si dhe Universitetin e Prishtinës”, citon FAZ nga studimi i Canajt, “duke i larguar nga puna të gjithë punonjësit dhe studentët shqiptarë dhe duke i dëbuar nga ndërtesat me mbështetjen e forcës”.
U futën kurrikulat serbe, shkruan FAZ, tekstet shqipe u ndaluan, mësimi ishte vetëm në serbisht.
“Si reagim, elitat e nëndheshme shqiptare ndërtuan institucione paralele me ato nga të cilat u dëbuan”, shkruan gazeta. Ai “shtet hije” jashtë vendit u lidh fillimisht me Ibrahim Rugovën dhe “universiteti në hije” ofroi një “mjet shpirtëror për emancipimin politik nga Serbia”.
“Frankfurter Algemeine Zeitung” thekson se të gjitha këto Canaj i dokumenton “në detaje” në studimin e tij, gjë që e bën librin e tij një prezantim të “Historisë së Kosovës nga vitet 1970 deri në ndërhyrjen e NATO-s në 1999”.
