Ndërsa ne jetojmë përmes një pandemie në zhvillim, disa prej nesh nuk mund të ndihmojnë por natyrshëm ta krahasojmë atë me thrillerin amerikan të vitit 2011, filmin “Contagion”, për të cilin shumë nga ata që e kanë parë pretendojnë se ai parashikoi përhapjen e virusit COVID-19.
Me regji të Steven Soderbergh dhe skenar të shkruar nga Scott Z. Burns, filmi ndjek përhapjen e një virusi të transmetuar kur njerëzit e sëmurë prekin sipërfaqet dhe lënë virusin mbrapa që të tjerët mund t’i kapë. Më pas vijnë përpjekjet e furishme të zyrtarëve të shëndetit publik për të identifikuar dhe përmbajtur sëmundjen, anarkinë që shpaloset në mes të një pandemie, dhe futja përfundimtare e një vaksine për të ndaluar përhapjen. Tingëllojmë si një skenar në mes të cilit ndodhemi, shkruan CNN, transmeton Telegrafi.
Filmi u realizua duke u konsultuar me përfaqësuesit e Organizatës Botërore të Shëndetit dhe me organizatat e sëmundjeve infektive. Kate Winslet punoi me Qendrat e ShBA-së për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve për të kuptuar stilin e jetës dhe karakterin e një epidemiologu të ngarkuar me udhëheqjen e botës përmes krizës.
Regjisorët gjithashtu u këshilluan me ekspertë mjekësorë përfshirë doktorët W. Ian Lipkin dhe Lawrence “Larry” Brilliant. Lipkin është drejtori i Qendrës për Infeksion dhe Imunitet në Shkollën e Shëndetit të Mailman University në Kolumbi. Kohët e fundit ai nxori në shitje librin e tij të ri rreth coronavirusit.
Laurie Garrett shërbeu gjithashtu si këshilltare në film sepse ajo shkroi librin e vitit 1994, “The Coming Plague” ku raportoi për pandemi të shumta. Në një artikull të vitit 2001 që ajo shkroi për CNN, Garrett përshkroi “Contagion” si “fantazi pjesë, realitet pjesë dhe plotësisht e mundur të ndodhë”.
Në vazhdim ju prezantojmë me krahasimet e gjendjes aktuale botërore me atë të filmit shumë të diskutuar të momentit, “Contagion”:
Origjina e virusit
Skenë nga filmi “Contagion” (Foto: Warner Bros)
Skena e fundit në filmin “Contagion” zbulon se virusi fiktiv “MEV-1” buronte nga një derr që hante një copë bananeje të rënë nga një shkop i infektuar duke shpëtuar shkatërrimin e habitatit të pyllit të palmave në Kinë.
Ai derri më pas theret dhe përgatitet nga një kuzhinier i cili, pa e larë ato së pari, shtrëngon duart me Beth Emhoff (rol i luajtur luajtur nga Gwyneth Paltrow), duke ia transmetuar kështu virusin asaj. Emhoff bëhet “rasti i indeksit”, që do të thotë se ajo ishte çështja e parë e identifikuar.
Beth Emhoff (Gwyneth Paltrow) konsiderohet rasti i indeksit në “Contagion”, që shihet këtu duke transmetuar virusin te një pacient tjetër.
Origjina e coronavirusit që na terrorizon sot është akoma një mister për shkencëtarët. Ai do të zgjidhet vetëm nëse ata janë në gjendje të izolojnë virusin e gjallë në një specie të dyshuar (si në film), e cila mund të jetë e vështirë.
Sidoqoftë, si në fimin “Contagion”, lakuriqët konsiderohen nga disa epidemiologë si burimi i mundshëm i coronavirusit.
Zoologët, ekologjistët dhe ekspertët e sëmundjes i kanë thënë CNN-it se sjelljet njerëzore – siç është shkatërrimi i habitateve natyrore – mund të jenë fajësuese për transferimin e sëmundjes.
Kur lakuriqët janë të stresuar, gjë e cila mund të ndodhë nga shkatërrimi i habitatit të tyre, sistemi imunitar i tyre tipik i fortë është sfiduar, gjë që e bën më të vështirë përballimin e patogjenëve që ata zakonisht mund të luftojnë. Kjo lejon një rritje të infeksioneve dhe përhapjen e tyre.
Një teori mbi origjinën e coronavirusit aktual është se epiqendra fillestare ka të ngjarë të ishte një “treg i lagësht” në Wuhan, Kinë. Në “tregjet e lagështa”, kafshët e egra që gjithashtu mund të infektohen dhe stresohen mbahen së bashku dhe shiten si ushqim ose kafshë shtëpiake, duke çuar në një përzierje të viruseve dhe specieve.
Anydo “derdhje zoonotike”, ose transferimi i sëmundjes nga kafshët te njerëzit, përkeqësohet nga dendësia e popullsisë dhe transporti publik, të cilat e bëjnë të lehtë që një virus të përhapet me shpejtësi.
Shkencëtarët që studiojnë përhapjen e coronavirusit kanë dhënë një teori tjetër: Mund të jetë përhapur te njerëzit nga kafshët në një formë më pak vdekjeprurëse dhe të qarkullojë në nivele të ulëta te njerëzit për vite me radhë para se të adaptohej me ne dhe të bëhej seriozisht infektiv, thuhet sipas hulumtimeve të fundit të botuara në një ditar rreth mjekësisë dhe natyrës.
Nëse shkopinjtë në filmin “Contagion” ishin nën stres nga shkatërrimi i palmës, origjina e virusit “Contagion” mund të pasqyrojë origjinën e mundshme të coronavirusit aktual.
Simptoma të ngjashme
Skenë nga filmi “Contagion” (Foto: Warner Bros)
Njerëzit e sëmurë në film përjetuan ethe dhe djersitje të përhapur, dhimbje koke të tronditura, dhimbje të fytit dhe kollë, por gjithashtu kishin konfiskime, marramendje dhe të vjella.
Shenjat e sëmundjes së shkaktuar nga coronavirusi janë të ngjashme, por nuk ka pasur ndonjë raport për konfiskime ose vjellje. Simptomat e COVID-19 përfshijnë kryesisht një ethe prej të paktën 100 gradë Fahrenheit (37.7 gradë Celsius), kollë ose probleme me frymëmarrjen, sipas CDC.
Shenjat paralajmëruese të urgjencës së COVID-19 përfshijnë “dhimbje të vazhdueshme ose presion në gjoks”, “buzë të kaltra ose fytyrë” – që tregojnë mungesën e oksigjenit – dhe konfuzion të papritur mendor, lodhje ose paaftësi për të zgjuar.
Simptomat më pak të zakonshme të COVID-19 përfshijnë ato që zakonisht përjetohen gjatë gripit dhe ftohjes: dhimbje koke, çështje të tretjes, dhimbje trupi dhe lodhje, dhimbje të fytit dhe teshtitje.
Anosmia, mungesa e ndjenjës së erës dhe dygjuzia, mungesa e shijes, janë simptoma të COVID-19 në fazat e hershme të pacientëve me raste më të të buta.
Transmetimi
Ashtu si COVID-19, virusi i filmit, i quajtur MEV-1 është një sëmundje e frymëmarrjes, e shkaktuar nga pështyma, teshtima ose kolla ose sekrecione të tjera. Përhapet drejtpërdrejt midis njerëzve kur ato pikat arrijnë në sytë, hundën ose gojën e një personi të pa infektuar.
Virusi i filmit transmetohet gjithashtu në sipërfaqe që janë kontaminuar me infeksione pasi njerëzit e sëmurë i prekin ato.
Përhapja e MEV-1 është përkeqësuar nga një person mesatar duke prekur fytyrën e tyre disa mijëra herë në ditë – ndërsa në mes, ata janë duke prekur dorezat e dyerve, butonat e ashensorit, shufrat e metrosë dhe njëri-tjetrin.
Provat tregojnë se coronavirusi transmetohet përmes të njëjtave mekanizma, sipas Organizatës Botërore të Shëndetit.
Aktorët nga “Contagion” kohët e fundit u kërkuan njerëzve që të “kontrollojnë ngjitjen” duke larë duart, duke praktikuar distancën sociale dhe duke ndjekur këshillat e ekspertëve të shëndetit.
A mund të jesh imun ndaj virusit?
Skenë nga filmi “Contagion” (Foto: Warner Bros)
Mitch Emhoff (rol i luajtur luajtur nga Matt Damon), burri i cili merret me të infektuarën Beth, zbulon se është imun ndaj virusit. Ai shmang kollitjet e synuara me dashje të të huajve në dyqanet ushqimore dhe mbijeton përgjatë tërë filmit.
Sot, nuk ka raporte për njerëz imunologjikë biologjikisht ndaj marrjes së coronavirusit të ri. Por a mund të jetë organizmi imun ndaj coronavirusit pasi të shërohet nga ai? Shkencëtarët nuk janë ende të sigurt për këtë.
Më 26 mars CNN pyeti Dr. Leana Wen nëse një person mund të jetë imun ndaj virusit përmes antitrupave që ata i zhvillojnë pasi të kenë marrë veten dhe të shërohen nga sëmundja.
Maska nuk mund të ndalojë coronavirusin në SH.B.A., por histeria ka çuar në blerjen me shumicë, rritjen e çmimeve dhe frikën serioze për të ardhmen.
“Kjo është ajo që ne duam të arrijmë”, u përgjigj ajo. “Ne nuk kemi ende atë provë. Ai po zhvillohet. Por kjo do të ishte e shkëlqyeshme. Do të ishte aq e dobishme për njerëzit të dinë nëse kanë imunitet”, kishte thënë doktoresha.
Dhe nëse dikush mund të jetë imun, ne ende nuk e dimë se sa kohë mund të zgjasë.
“Ka disa njerëz që spekulojnë se dikush mund të ketë imunitet për një kohë të gjatë, madje edhe përgjithmonë, por ne thjesht nuk e dimë akoma,” shtoi ajo.
R0
Numri i njerëzve që një person i sëmurë ka të ngjarë të infektojë quhet R0, ose R-naught, i një virusi. R0 i virusit fiktiv MEV-1 në filmin “Contagion” ishte katër, ndërsa R0 i coronavirusit është 2.2, sipas një studimi të fundit të të dhënave nga rastet e para të COVID-19 në Wuhan dhe hetimeve të kryera nga zyrtarë shëndetësorë kinezë dhe amerikanë.
Ata gjetën se epidemia dyfishohej rreth çdo shtatë ditë. Me fjalë të tjera, mesatarisht, çdo pacient COVID-19 transmeton infeksionin tek një person shtesë 2.2.
Shkalla e vdekshmërisë
Shkalla e vdekshmërisë së virusit në “Contagion”, ose përqindja e atyre që vdesin midis një popullate të infektuar, vlerësohej të ishte rreth 25% në 30%.
Që nga 26 marsi, shkalla e vdekshmërisë në mesin e pacientëve me COVID-19 është midis 1.8% deri 3.4%, sipas CDC.
Një ilaç i paprovuar: Forsythia vs chloroquine
Hulumtimet që kryhen rreth gjetjes së ilaçit për COVID-19 (Foto: CNN)
Në “Contagion”, blogeri Alan Krumwiede (rol i luajtur nga Jude Law) propozon forsythia, një tretësirë homeopatike me lule, si shërimi i virusit, megjithëse studimet nuk kishin vërtetuar se funksiononte.
Ai dukej se ishte shëruar nga virusi menjëherë pasi kishte marrë forsythia, dhe klientët në ankth u mblodhën për recetat e ilaçit nga farmacitë e tyre lokale, si dhe në blogun e Krumwiede. Ai tërhoqi më shumë 12 milionë ndjekës dhe disa milionë dollarë nga pretendimi i rremë, sipas filmit.
Ligji, në shënimet prodhuese për filmin, e përshkroi karakterin e tij si “pacienti me indeks” për atë që bëhet një epidemi paralele e frikës dhe panikut “bazuar në mosbesimin ndaj mediave të lajmeve, qeverisë dhe zyrtarëve shëndetësorë.
Alan Krumwiede (Jude Law) është një bloger që është skeptik ndaj qeverisë dhe mediave të lajmeve dhe reklamon një ilaç të paprovuar për virusin.
Aktualisht nuk ka kurime ose vaksina për COVID-19, megjithatë ilaçet klorokina (chloroquine) dhe hidroksilklorina analoge e saj janë quajtur “ndërrues të lojës” nga Presidenti Donald Trump. Të dy ilaçet miratohen nga Administrata e Ushqimit dhe e Barnave e ShBA-së për të trajtuar malarien dhe sëmundje të tjera të tilla si artriti reumatoid dhe lupus.
Një burrë që jeton në Phoenix vdiq dhe gruaja e tij ishte në kujdes kritik pasi të dy morën një version jo farmaceutik të klorokinës në përpjekje për të parandaluar kontraktimin e virusit. Gruaja e tij tha se ai e dëgjoi për deklaratën e Trumpit në konferencën e tij të shtypit, ku foli për ilaçet.
Më 29 mars, FDA lëshoi një autorizim të kufizuar të përdorimit të urgjencës për klorokinë dhe hidroksilklorinë për të trajtuar pacientët e shtruar në spital me COVID-19.
Përkundër provave të kufizuara për efikasitetin e barnave për COVID-19, Departamenti Amerikan i Shërbimeve të Shëndetit Njerëzor tha në një deklaratë se raportet anekdotale sugjerojnë se ato mund të jenë të dobishme në trajtimin e pacientëve të shtruar në spital. FDA tha që përfitimet i tejkalojnë rreziqet.
Një rrugë drejt një vaksine
Skenë nga filmi “Contagion” (Foto: Contagion/Movie)
Në “Contagion”, shkencëtarja e kërkimit të CDC-së, Dr Ally Hextall (rol i luajtur nga Jennifer Ehle) thekson se mund të duhen muaj, mbase një vit, për të qenë në gjendje të shpërndajë një vaksinë pas testimit, provave klinike, prodhimit dhe shpërndarjes. Sidoqoftë, Hextall shpejton procesin duke inokuluar veten me vaksinën eksperimentale përfundimtare, atëherë është në gjendje të sigurojë doza për përdorim njerëzor në vetëm disa muaj.
Në realitet, ekspertët kryesorë të sëmundjes infektive thonë se vaksina tipike zgjat nga tetë deri në 10 vjet për t’u zhvilluar. Zyrtarët amerikanë të shëndetësisë po përpiqen të ndjekin me shpejtësi atë kornizë kohore, siç janë laboratorët në të gjithë botën.
Aktualisht një vit deri në 18 muaj është një dritare kohore optimiste për një vaksinë të mundshme të coronavirusit, tha për CNN, Peter Peter Hotez, një ekspert kryesor për sëmundjen infektive dhe zhvillimin e vaksinave në Baylor College of Medicine.
Thënë kështu, një provë e re kundër vaksinës coronavirus “Faza I” në ShBA dha dozën e parë për të testuar sigurinë e vaksinës ndaj një pjesëmarrësi në mars. Ky gjykim ka për qëllim të përcaktojë që vaksina është e sigurt dhe se sistemet imunitare të pjesëmarrësit reagojnë mirë, por provimi i vaksinës në mënyrë efektive parandalon infeksionin që do të zgjasë shumë muaj të tjerë.
Jeta siç nuk e kemi njohur
Skenë nga filmi “Contagion” (Foto: Contagion/Movie)
Në filmin “Contagion”, trazirat civile tërhiqen në strukturën e shoqërisë, duke lënë të rrënuar bankat dhe dyqanet ushqimore. Policia dukej e paaftë për t’iu përgjigjur krimit, pasi ligji ushtarak ndaloi udhëtimin midis shteteve për të ndaluar përhapjen e virusit.
Kjo nuk ka ndodhur në jetën reale. Por, si në film, shumë prej nesh kanë kaluar javë të tëra të ndara nga miqtë, familja dhe vendet që duam, duke pyetur veten se kur do të përfundojë pandemia, kështu që po jetojmë një jetë që nuk e kemi njohur. Njerëzit janë nën ndryshime të kufizimeve të lëvizjes, duke përfshirë udhëzimet për distancimin shoqëror, urdhrat për strehimin në vend dhe urdhrat e qëndrimit në shtëpi. Më 29 mars, Trump zgjati udhëzimet për distancimin social deri më 30 prill.
Në një nga skenat e fundit të filmit, pas shpërndarjes së suksesshme të vaksinave, njerëzit presin në një aeroport për të hipur në fluturimin e tyre. Disa ende mbajnë maska, por kur një burri në rresht i bie diçka, burri pas tij prek shpatullën e tij për të tërhequr vëmendjen e tij, atëherë përkulet për të zgjedhur sendin për të. Burri duket mirënjohës. Naivitet? Ose, mbase është një shenjë se më e keqja është pas tyre.
Kreu i trilluar i CDC-së, Dr Ellis Cheever (rol i luajtur nga Laurence Fishburne) i jep djalit të një kujdestari të CDC-së vaksinën e tij intranasale pranë fundit të filmit. Djali me ngurrim shtrëngon dorën e çdokujt, duke shprehur mirënjohjen e tij.
Nëse ka diçka konkrete që filmi “Contagion” na ofron, është një kujtesë për të ndaluar prekjen e fytyrës dhe një fener shprese që edhe kjo do të kalojë.
Mund të shpresojmë vetëm se një ditë do të jemi në gjendje të arrijmë dhe të prekim përsëri, dhe të jemi falënderues që pandemia jonë ka mbaruar.
