Dr.Dr. med. Halil Krasniqi,
Ekspert shëndetësor
Aritmia apo çrregullimi i ritmit të zemrës, bradikaria dhe tahikardia, janë ndër sëmundjet kardiovaskulare më të zakonshme tek popullata shqiptare në jetën aktuale duke përfshirë moshat e ndryshme.
Rrahjet e zemrës nxiten apo krijohen nga impulset elektrike që lindin në atriumin e djathtë të zemrës. Impulset zakonisht shpërndahen në një ritëm të qëndrueshëm dhe shpërndahen shpejt në të gjithë muskulin e zemrës. Në varësi të ngarkesës, zemra mund të rrahë më ngadalë ose më shpejt në mënyrë që gjithmonë të pompojë mjaftueshëm gjak nëpër trup. Edhe me një zemër të shëndetshme, ritmi nuk është asnjëherë plotësisht i përsosur, disa herë në ditë ndodhë që të kemi aritmi, për shembull, ka pengesa të shkurtra (të ashtuquajturat ekstrasistola). Këto nuk duhet të jenë të shpeshta. Brenda një minute lejohet një apo dy ekstrasistola.
Por nëse ritmi i rrahjeve të zemrës është më i shqetësuar ose pulsi nuk përputhet me ngarkesën trupore dhe atë psikike, ne e quajmë këtë aritmi kardiake. Zemra mund ta bëjë këtë, për shembull:
Rrah zemra shumë ngadalë: Ne i referohem kësaj si bradikardi ose aritmi bradikardiake. Një shembull tipik është i ashtuquajturi bllok AV. Transmetimi i impulseve ndërmjet atriumeve dhe ventrikujve vonohet ose ndërpritet.
Rrah zemra shumë shpejt: Kjo është një aritmi takikardiake ose takikardi. Ky lloj i rrahjeve të zemrës mund të jetë i padëmshëm. Megjithatë, takikardia shpesh ndodh edhe me aritmi të rënda kardiake, për shembull me fibrilacion atrial. Nëse rrahjet e shpejta të zemrës e kanë origjinën në një barkushe, ajo mund të çojë në fibrilacion ventrikular dhe është kërcënues për jetën.
Nëse zemra rrah në mënyrë të parregullt, quhet aritmi – pavarësisht nëse zemra rrah shumë shpejt, shumë ngadalë ose me një ritëm të përgjithshëm normal.
Ndonjëherë ndodhin disa çrregullime në të njëjtën kohë – për shembull takikardia dhe aritmia te njerëzit me fibrilacion atrial: zemra e tyre jo vetëm që rrah më shpejt, por krijon edhe një ritëm më të çrregullt se normalja. Kjo zemër kërkon mjekim.
Simptomat
Disa njerëz vërejnë një rrahje të parregullt të zemrës si pengim ose rrahje lënduese të zemrës (palpitacione). Kjo shkakton molisje te përgjithshme trupore. Nëse zemra rrah shumë shpejt pa u munduar fizikisht, pulsi i lartë mund të ndihet si një zemër që nxiton. Nëse zemra “pengohet” vetëm për një kohë të shkurtër, një aritmi kardiake gjithashtu mund të kalojë pa u vënë re.
Ankesat e tjera zakonisht ndodhin vetëm kur zemra nuk është aq e sinkronizuar sa nuk mund të pompojë gjakun siç duhet përmes trupit: Nëse në tru arrin shumë pak oksigjen, kjo mund të çojë në marramendje ose të fikët por edhe në sulm trunor.
Vetë muskuli i zemrës gjithashtu ka nevojë për oksigjen. Nëse ai merr shumë pak për shkak të një çrregullimi të ritmit, mund të shfaqen dhimbje gjoksi. Vështirësi në frymëmarrje, vjellje dhe dobësi fiziologjike, janë gjithashtu të mundshme.
Shkaqet dhe faktorët e riskut
Aritmitë janë shpesh rezultat i sëmundjeve të zemrës si:
▪ Sëmundja e arterieve koronare (CHD) dhe sulmi në zemër
▪ Stresi psikologjik permanent
▪ Stili i jetës
▪ Sëmundja valvulare e zemrës
▪ Inflamacion i muskujve të zemrës
▪ Infarkti
▪ Çrregullimet me defekte të lindura të zemrës
▪ Keqformimet e sistemit vaskular
Faktorët që dëmtojnë zemrën si presioni i lartë i gjakut, pirja e duhanit, konsumimi i drogës dhe alkooli i tepërt, mund të rrisin gjithashtu rrezikun e aritmive kardiake.
Sëmundje të tjera si tiroidja tepër aktive, sëmundja kronike e veshkave ose diabeti mellitus mund të çojnë gjithashtu në aritmi kardiake. Shkak mund të jenë edhe aksidentet dhe lëndimet e shkaktuara nga rryma elektrike.
Ndonjëherë aritmitë kardiake ndodhin edhe te njerëzit me zemër të shëndetshme dhe pa ndonjë sëmundje tjetër të mëparshme (të ashtuquajturat aritmi kardiake idiopatike).
Disa medikamente/ilaçe mund të shkaktojnë aritmi si një efekt anësor. Këto përfshijnë, për shembull, disa ilaçe për zemrën dhe ilaçe antihipertensive, por edhe disa antidepresantë, antibiotikë ose ilaçe kundër kancerit.
Aritmitë janë të zakonshme – veçanërisht tek të moshuarit dhe njerëzit që tashmë kanë një sëmundje tjetër të zemrës. Atëherë ato zakonisht duhet të trajtohen. Më shumë aritmi të padëmshme kardiake kanë më shumë gjasa të ndodhin tek njerëzit më të rinj, përndryshe të shëndetshëm.
Aritmitë kardiake mund të shfaqen papritur dhe të zhduken përsëri pas disa minutash ose orësh. Ndonjëherë sulme të tilla përsëriten rregullisht dhe këto duhet trajtuar. Disa çrregullime gjithashtu mund të vazhdojnë disa dite. Këto kërkojnë trajtim te obliguar në mënyre që të mos dëmtohet funksioni i zemrës.
Ndonjëherë një aritmi kardiake çon në humbje të papritur të vetëdijes – atëherë ekziston rreziku i rënies dhe lëndimit. Aritmitë gjithashtu mund të shkaktojnë dështim të zemrës ose të përkeqësojnë një ekzistues duke përfunduar letalisht.
Fibrilacioni atrial mund të shkaktojë formimin e mpiksjes së gjakut në zemër. Nëse ato shkëputen, mund të qarkullojnë në tru me gjak dhe të shkaktojnë goditje në tru (Apoplex).
Komplikimet kërcënuese për jetën zakonisht ndodhin kur zemra tashmë është e dëmtuar në funksion dhe sistemi vaskular. Më pas, aritmitë mund të çojnë në dështim të qarkullimit të gjakut, arrest kardiak ose fibrilacion ventrikular. Ritmi i zemrës është aq i shpejtë saqë rrahjet individuale të zemrës janë shumë të dobëta për të pompuar gjakun nëpër trup. Pa reanimim, njerëzit mund të vdesin prej tij (vdekja e papritur kardiake).
Diagnoza
Aritmitë mund të vërehen si palpitacione ose palpitacione. Mjeku ekzaminues vëren se rrahjet e zemrës janë shumë të ngadalta, shumë të shpejta ose të parregullta kur mat pulsin, viziton me ultrazë ose dëgjon zemrën me stetoskop.
Aritmitë kardiake mund të përcaktohen saktësisht dhe të diferencohen nga njëra-tjetra duke përdorur një elektrokardiogram (ekzaminim EKG). Nëse dyshohet për një aritmi kardiake, por EKG-ja është normale, mund të ndodhë që çrregullimi të ndodhë vetëm herë pas here ose vetëm gjatë sforcimit fizik. Për të qenë në anën e sigurt, shpesh bëhet një EKG 24-orëshe ose një EKG stresi.
Ekzaminimet e mëtejshme mund të jenë të dobishme për të përcaktuar shkaqet ose pasojat e një aritmie kardiake. Për shembull, një ekzaminim me ultratinguj i zemrës (ekokardiografia) mund të zbulojë pamjaftueshmërinë kardiake.
Trajtimi
Mënyra se si trajtohet një aritmi varet shumë nga arsyeja e aritmisë, mosha por edhe nga përgjigjja e pyetjeve të mëposhtme:
▪ Çfarë është tahikardia, bradikardia, aritmia?
▪ Cilat janë shkaqet e tyre dhe a mund të korrigjohen?
▪ Sa i rëndë është çrregullimi?
▪ A ka ankesa kardiake, molisje trupore, pengesa në frymëmarrje?
▪ A ka një rrezik të shtuar të komplikimeve të tilla si goditje në tru ose fibrilacion ventrikular?
Prandaj, procedura mund të jetë shumë e ndryshme: Disa njerëz ia dalin mbanë pa terapi. Të tjerë marrin ilaçe për të stabilizuar ritmin e zemrës (Antiarytmik). Ndonjëherë një ndërhyrje në zemër mund të ndihmojë gjithashtu: për shembull, indi i sistemit të përcjelljes impulse që shkakton aritminë kardiake zhduket me intervencion. Nëse është e nevojshme mbështetja e përhershme e ritmit të zemrës, janë të mundshme pajisje elektrike ndihmëse si stimuluesi kardiak ose defibrilator.
Jeta dhe jeta e përditshme
Simptoma të tilla si dobësia dhe gulçimi mund të nënkuptojnë se jeni më pak efikas ose keni nevojë për ndihmë në jetën e përditshme. Por trajtimi I rregullt dhe permanent i një aritmie kardiake mund të jetë gjithashtu një barrë, mundim, për shembull nëse ju duhet të merrni rregullisht ilaçe për hollimin e gjakut për shkak të fibrilacionit atrial.
Kufizimet në jetën e përditshme ndihen gjithashtu nga njerëzit që mbajnë përgjithmonë një stimulues kardiak për shkak të një blloku AV ose që janë pajisur me një defibrilator për të mbrojtur kundër takikardisë ventrikulare. Në përgjithësi jeta e personave me aritmi është e vështirë dhe kërkon përkujdesje permanente edhe te medikamenteve por edhe të aparaturës implantuese për ta ndihmuar funksionin e zemrës.
Këshilla për një zemër të shëndoshë
▪ Largohuni nga stresi
▪ Kujdesuni të keni 6-7 orë gjumë
▪ Kujdesuni për një stil normal të jetës, ushqim të shëndoshë, pak kripë, pak yndyra
▪ Shumë pemë dhe perime
▪ Merrni medikamentet me rregull
▪ Nëse vëreni pengesa në zemër molisje trupore dhe humbje të forcës, kërkoni konsultim mjekësor
▪ Përmbajuni rregullave mjekësore
▪ Ndryshoni stilin e jetës në favor të shëndetit tuaj