Instituti Robert Lansing në një analizë për zhvillimet në rajon ka trajtuar vizitën e shefit të CIA-s, Willam Burns, në tri vende të rajonit, duke theksuar se ajo është më e rëndësishmja në 15 vitet e fundit dhe se sipas shumë vlerësimeve ka synuar t’i vizatojë ” vijat e kuqe” për liderët e rajonit. Instituti po ashtu shkruan edhe për manovrat e Vuçiqit dhe planin e tij për të destabilizuar Kosovën si dhe ngjarjet në Banjskë që në fundjavë u finalizuan me aktakuzë.
Analiza e plotë:
Muajin e kaluar, drejtori i CIA-s William Burns vizitoi tre vende të Ballkanit Perëndimor—Bosnjë Hercegovinën, Serbinë dhe Kosovën – ku potenciali për konflikte serioze mbetet i lartë. Kjo vizitë synoi të nënvizojë çështjet kritike me të cilat përballet rajoni për muajt e ardhshëm të zgjedhjeve në Shtetet e Bashkuara, Serbi, Kosovë dhe disa vende të BE-së. Nga shumë njerëz, kjo vizitë u konsiderua si vizita më e rëndësishme në rajon në pesëmbëdhjetë vitet e fundit dhe synonte të vizatonte “vijat e kuqe” për lidershipin politik të rajonit.
Ndalesa e parë e Burns ishte Bosnja dhe Hercegovina, ku ai u takua me liderin separatist të Republikës Srpska Milorad Dodik, një lider kontrovers që qëndron mes Putinit dhe Perëndimit si një kukull e Vuçiqit. Dodik është i njohur për politikën e tij përçarëse, duke përfshirë kërcënimet për ndarjen e Republika Srpska nga Bosnja dhe Hercegovina, për mbajtjen e lidhjeve të ngushta me Rusinë, promovimin e gjuhës së urrejtjes kundër boshnjakëve myslimanë dhe mohimin e gjenocidit në Srebrenicë. Pas takimit me Burns, Dodik vuri në dukje se nuk e ka pasur kurrë qëllim të ndajë atë nga Bosnja dhe Hercegovina.
Megjithëse vizita e Burns në Serbi ishte dukshëm e qetë, roli i Serbisë si qendër për aktivitetin e inteligjencës ruse dhe marrëdhëniet e saj në rritje me Kinën ka të ngjarë të kenë luajtur një rol në vizitë. Udhëtimi i Burns nuk ishte një njohje për shkathtësitë diplomatike të presidentit Aleksandër Vuçiq, por më shumë një reflektim i gjeopolitikës më të gjerë shqetësimet që përfaqëson Serbia. Ndërkohë, vizita e Burns në Kosovë ndodhi në një periudhë tensioni mes SHBA-së dhe qeverisë së Kosovës. Ambasadori amerikan në Prishtinë, Jeffrey Hovenier, kohët e fundit kishte shprehur shqetësimin se qeveria e Kosovës po sfidonte interesat e SHBA-së. Si SHBA ashtu edhe BE-ja i kanë kërkuar kryeministrit të Kosovës, Albin Kurti që të jetë më i përgjegjshëm ndaj kërkesave ndërkombëtare, veçanërisht duke shmangur veprimet që ata i konsiderojnë si të njëanshme.
Pak ditë më parë gjatë një takimi me kryeministrin Kurti, disa figura të njohura nga Serbia shprehën shqetësimin për zhvillimet e mundshme në rajon. Sonja Biserko së bashku me Nenad Çanak dhe Mark Baskin, ngritën shqetësimet rreth raportimeve se po ndërtohen shtëpi dhe banesa për serbët e Kosovës, veçanërisht ato nga rajoni verior, në rajonin e Sanxhakut të Serbisë. Ata i kërkuan Kosovës, qeverisë për të verifikuar këto raporte.
Indikatorët thonë se Vuçiç mund të jetë duke orkestruar një plan që përfshin zhvendosjen e serbëve të Kosovës në Serbi. Në gjendjen e tij aktuale politike, Vuçiç mund të sajojë një justifikim për të akuzuar Kosovën për spastrim etnik kundër serbëve, që mund të çojë në një situatë shqetësuese humanitare dhe pasoja të rënda për Kosovën në skenën ndërkombëtare. Çdo shkëmbim i popullsisë është i rrezikshëm dhe mund të ndezë konflikte më të mëdha në të ardhmen.
Ndërkohë, dy ditë më parë, Miroslav Lujack, i dërguari special i BE-së për Ballkanin Perëndimor, u takua me Vuçiq. Pas diskutimit të tyre, Vuçiq njoftoi se do t’i drejtohet publikut për situatën brenda 72 orëve të ardhshme. Mediat në Beograd raportuan se Serbia mund t’i paraqesë gjashtë kërkesa Kosovës, duke përfshirë mbajtjen e zgjedhjeve komunale në veri, duke rikthyer në detyrë 700 policë serbë, duke themeluar Asociacionin e debatuar gjatë të Komunave Serbe dhe duke liruar serbët e arrestuar për ata që pretendon Serbia se janë arsye të motivuara politikisht.
Këto zhvillime vijnë pak ditë para përvjetorit të agresionit serb kundër Kosovës. Shënuar me sulmin terrorist kundër Policisë së Kosovës në Banjska më 24 shtator, në të cilin u vra rreshteri Afrim Bunjaku.
Të mërkurën, Prokuroria Speciale e Kosovës ngriti padi kundër 45 personave, përfshirë Milan Radojiçiq, në lidhje me sulmin. Bashkimi Evropian e mirëpriti aktakuzën. Zëdhënësi i BE-së, Peter Stano, theksoi se “BE-ja ka bërë thirrje në mënyrë të përsëritur që Serbia të sjellë para drejtësisë të gjithë ata që janë përfshirë në këtë sulm brutal”.
Ai shtoi, “Ngritja e aktakuzës do të thotë që tani do të fillojnë procedurat gjyqësore dhe ne presim një zgjidhje të plotë të këtij procesi.”
Deri më tani, Serbia ende nuk ka ndërmarrë ndonjë hap konkret për të sjellë autorët e sulmit në Banjska para drejtësisë, pavarësisht se shumë prej tyre ndodhen brenda kufijve të Serbisë.
