Antigjeni specifik për prostatën (PSA) është një proteinë specifike e sekretuar nga qelizat e gjëndrës së prostatës që mund të gjendet vetëm te meshkujt
Monitorimi i rregullt i këtij parametri ka një rëndësi të madhe për zbulimin në kohë të kancerit të prostatës, me faktin se niveli i ngritur i PSA-së nuk është një shenjë e sigurt e këtij kanceri.
PSA-ja mund të rritet edhe në disa sëmundje të tjera malinje të prostatës, si infeksionet, hiperplazia beninje e prostatës, inflamacioni i prostatës.
Vlerat normale të PSA-së te meshkujt sillen deri në 4 ng/ml. Vlerat e PSA midis 4 dhe 10 ng/ml mund të tregojnë një rritje të padëmshme të PSA te të moshuarit me një prostatë pak të zmadhuar, përmes inflamacionit të prostatës deri në fazën fillestare të kancerit të prostatës.
Kur konstatohen vlera të tilla, rekomandohet monitorimi i dinamikës së PSA-së (kontrollet më të shpeshta të PSA-së) me ekzaminime shtesë të rekomanduara nga urologu për të arritur në një diagnozë të saktë, transmeton Telegrafi.
Në fazën fillestare, tumori është i vogël, kështu që përqendrimi i PSA-së në gjak është vetëm pak i ngritur, por mund të jetë edhe pak i ngritur për shkak të gjendjeve jomalinje. Në kancerin e avancuar të prostatës, vlera e PSA-së është shumë më e lartë, zakonisht mbi 10 ng/ml. Me vlera kaq të larta, probabiliteti i pranisë së kancerit është shumë i lartë dhe më pas PSA-ja është një tregues shumë specifik i sëmundjes.
PSA-ja e lirë (fPSA)
PSA-ja në plazmë lidhet pjesërisht me proteinat e plazmës dhe pjesa e palidhur e PSA-së quhet PSA e lirë (angl. PSA e lirë, fPSA). Një ndihmë e rëndësishme për pacientët me një vlerë të pragut të PSA-së midis 4 dhe 10 ng/ml është përcaktimi i PSA-së së lirë (i ashtuquajturi PSA e lirë ose fPSA), që përfaqëson pjesën e PSA-së që nuk është e lidhur me proteinat plazmatike në gjak.
Sa më e ulët të jetë përqindja e fPSA, aq më e lartë është probabiliteti i kancerit dhe shumica e ekspertëve rekomandojnë një biopsi të detyrueshme kur fPSA është 10 përqind ose më pak. Kur vlera e fPSA është më e madhe se 25 për qind, rreziku i kancerit të prostatës është shumë i ulët.
Megjithëse PSA nuk mund të bëjë dallimin midis gjendjeve beninje dhe malinje, vlera e tij e ngritur tregon nevojën për ekzaminime dhe analiza shtesë, veçanërisht ato patohistologjike, për të përjashtuar ose konfirmuar praninë e kancerit.
Rritja e përqendrimeve të PSA-së vërehet te pacientët me kancer deri në gjashtë muaj para gjetjeve klinike dhe të tjera laboratorike, për këtë arsye përdoret gjerësisht në zbulimin e hershëm të sëmundjes.
Matja e niveleve të PSA përdoret gjithashtu për të monitoruar terapinë e kancerit. Gjatë vlerësimit të gjendjes së pacientit, krahas vlerave absolute të PSA-së, analizohet nëse ka tendencë të rritjes apo uljes së tij.
Kur duhet bërë PSA?
Në parandalimin e zhvillimit të kancerit të prostatës rekomandohet skriningu i markerëve PSA për çdo mashkull mbi 50 vjeç dhe mbi 45 vjeç në familjet ku ka sëmundje trashëgimore, si dhe ekzaminimi nga mjeku urolog.
– Ekzaminimi i hershëm për këtë sëmundje është vendimtar për të parandaluar shfaqjen e metastazave. Çdo mashkull mbi 50 vjeç duhet të ketë një marker PSA nga gjaku i tij dhe të vizitojë urologun një herë në vit dhe nëse nuk ka simptoma, si dhe çdo mashkull mbi 45 vjeç që ka një anëtar të familjes me kancer të prostatës.
