Ata thonë se megjithatë kanë aktivitete. Ose punojnë sezonalisht jashtë vendit, kështu që nuk iu paguhet të kërkojnë punë në Maqedoni, ose thonë se më shumë ia vlen të kujdesen për fëmijët sesa të punojnë për pak para.
Pagat në Maqedoni janë shumë të ulëta, kështu që nuk kam kërkuar fare punë këtu, thotë 40-vjeçari Boris nga një qytet i vogël në brendësi. Për më shumë se 10 vjet, ai ka punuar sezonalisht në anijet turistike që lundrojnë në detin Karaibe. Ai është në anije për disa muaj, dhe pastaj kthehet në shtëpi për disa muaj dhe jeton me paratë që fiton.
“Paga në Maqedoni është dy ditë punë jashtë vendit”, thotë ai.
Boris është vetëm një nga mijëra personat në fuqinë punëtore të plotë që nuk kanë emigruar, por nuk kërkojnë punë në Maqedoni.
Sipas të dhënave të Entit Shtetëror të Statistikave, rreth 190 mijë persona në Maqedoni nga mosha 25 deri në 54 vjeç nuk janë të punësuar, as nuk kërkojnë punë, përkatësisht klasifikohen si popullatë joaktive. Sipas të dhënave të fundit të statistikave shtetërore, që janë të vitit 2021, janë ende 130 mijë persona të tillë të moshës 55 deri në 64 vjeç dhe mbi 20 mijë nën moshën 24 vjeç, të cilët nuk janë nxënës apo studentë. Janë gjithsej 340 mijë persona më të rinj se 64 vjeç, të cilët nuk janë të përfshirë në tregun e punës, pra nuk kanë punësim, por as që kërkojnë punë.
Biznesmenët prej një periudhe të gjatë ankohen se nuk ka punëtorë dhe tashmë qeveria ka nisur të mendojë për importimin e fuqisë punëtore nga jashtë për të plotësuar mungesën. Megjithatë, të dhënat zyrtare tregojnë se përveç rreth 120 mijë të papunëve, janë trefishuar ata që nuk kërkojnë fare punë.
Të dhënat e agjencisë evropiane të statistikave Eurostat tregojnë se Maqedonia ka shkallë shumë më të ulët të aktivitetit të popullatës punëtore sesa Bashkimi Evropian (BE). Sipas të dhënave të tyre, më pak se 79 për qind e popullatës në Maqedoni të moshës 25 deri në 54 vjeç punojnë ose kërkojnë punë. Mesatarja në BE është pothuajse 85 për qind, dhe në vende të tilla si Lituania, Suedia, Zvicra apo Sllovenia, mbi 90 për qind e njerëzve të aftë për punë nën moshën 54 janë të përfshirë në tregun e punës.
Mijëra punojnë në mënyrë sezonalet jashtë vendit
Zoran Koçovski nga agjencia Kouzon, me më shumë se dy dekada përvojë në ndërmjetësimin për punësim, thotë se shifrat në Maqedoni janë të ekzagjeruara. Janë me dhjetëra mijëra njerëz që punojnë sezonalisht jashtë vendit, ndërsa në Maqedoni konsiderohen joaktivë, thotë ai. Njerëzit punojnë në anije, në platforma nafte, sezonalisht në hoteleri në Kroaci, Mal të Zi dhe Greqi, mbledhin rrush dhe mollë në Itali, pastrojnë peshqit në Alaskë, ose punojnë ilegalisht në vendet e BE-së deri në skadimin e vizës së tyre turistike.
“Nëse e gjithë kjo merret parasysh, arrijmë në një numër që i kalon 25 mijë persona të aftë për punë, të cilët nuk janë aktivë në kërkimin e punës në Maqedoni, sepse gëzojnë përfitimet e punës jashtë vendit dhe një periudhë minimale qëndrimi në Maqedoni, në periudhën e vakumit kur nuk kanë aktivitet pune në vendet ku banojnë”, thotë Koçovski.
Të dhënat nga statistikat shtetërore tregojnë se dy të tretat e popullsisë joaktive janë gra, të cilat janë kryesisht amvisë.
Gratë janë dy të tretat e atyre që nuk kërkojnë punë
Guvernatorja e Bankës Popullore, Anita Angelovska-Bezhoska, para dy javësh tha se nevojitet një përfshirje më e madhe e grave në tregun e punës dhe se kjo sjell rritje më të madhe ekonomike.
“Në thelb, konsiderohet se në këtë mënyrë trajtohet edhe çështja e mungesës së fuqisë punëtore, e cila në fakt është një fenomen global, pjesëmarrja më e madhe e grave do të thotë produktivitet më i madh në shoqëri, dhe e gjithë kjo nxit ritme më të larta të rritjes ekonomike… dhe se rreth 10 për qind në ekonomitë më të zhvilluara, dhe këto përfitime janë edhe më të mëdha në ekonomitë më pak të zhvilluara, ku vlerësohet se atje rritja ekonomike mund të jetë më e lartë për rreth 30 për qind”, tha Angeloska Bezhoska.
Si deri në paga më të larta?
Disa nga njerëzit që nuk kërkojnë punë kujdesen për fëmijët, nipërit apo prindërit e moshuar, kujdesen për shtëpinë, mbjellin një kopsht të vogël për të prodhuar ushqim për nevojat e shtëpisë. Të tjerëve, fëmijët e emigruar u dërgojnë para për të jetuar dhe herë pas here shkojnë jashtë shtetit për të kujdesur për nipërit e mbesat e tyre. Profesor Zdravko Saveski nga Instituti për Shkenca Sociale dhe Humane – Shkup thotë se cilësia e jetës nuk varet gjithmonë nga paratë.
“Nuk do të thotë që nëse ke më shumë para do të kesh cilësi më të lartë jetese. Një përqindje e caktuar e qytetarëve të Maqedonisë thjesht vendosin të mbështeten në një pagë në familje dhe në këtë mënyrë të kenë cilësi më të mirë të jetës. Dhe këtu, pa përmirësim të pagave dhe kushteve të punës, nuk ka shanse të kthehen në tregun e punës”, thotë Saveski.
Pothuajse 40 për qind e popullsisë joaktive në Maqedoni të moshës 25 deri në 54 vjeç, pra 73 mijë persona, kanë arsim të mesëm, rreth 7 për qind, pra rreth 15 mijë persona kanë arsim të lartë, gjysma me arsim fillor, ndërsa pjesa tjetër pa arsim fillor.
Megjithatë, Maqedonia nuk është më e keqja në Evropë. Turqia ka përqindjen më të ulët të popullsisë aktive, ndërsa Mali i Zi dhe Italia kanë gjithashtu më pak se Maqedonia./PrishtinaPress/
