Operatori i Sistemit të Transmisionit dhe Tregut (KOSTT), rrezikon shkyçjen nga Zona Sinkrone e Evropës Kontinentale, kjo për shkak të disbalancës dhe çekuilibrit të vazhdueshëm që po rrezikon edhe sistemin energjetik të Evropës Kontinentale. “KOSTT” është paralajmëruar për herë të fundit nga Operatorët Evropian të Sistemit të Transmisionit (ENTSO-E), se nëse vazhdohet kjo paqëndrueshmëri dhe problemet nuk rregullohen në një afat prej 30 ditësh Kosova do të shkyçet nga kjo zonë madje paralajmërohet edhe për gjobitje më shumë se 5 milionë euro.
Gazeta Infokus ka siguruar letrën me të cilën “Operatorët Evropian të Sistemit të Transmisionit të Energjisë Elektrike (ENTSO-E)”, i janë drejtuar, kryeshefit ekzekutiv të “KOSTT”, Evetar Zeqirit.
“Që nga 21 shtatori 2022, KOSTT është pothuajse përgjithmonë në çekuilibër”, kështu e nisë letrën e tij, Albino Marques, Mbledhës i Grupit Rajonal të Evropës Kontinentale, drejtuar, Zeqirit.
“Që nga 21 shtatori 2022, KOSTT është pothuajse përgjithmonë në çekuilibër. Niveli mesatar i disbalancave për nëntor dhe dhjetor 2022 ishte përgjithësisht rreth –38 MW, gjë që çoi gjithashtu në një korrespondencë devijimi sinkron i kohës siç ilustrohet në figurën më poshtë. Siç u theksua në takimet tona të shumta, si dhe në disa letra formale drejtuar juve, e fundit e datës 27 shtator 2022, ky lloj i disbalancës konstante i krijuar nga KOSTT po vendos gjithë sistemin energjetik të Evropës Kontinentale në një situatë të stresuar duke pasur parasysh sfidat që kemi aktualisht për shkak të motit të ftohtë dhe sulmeve të vazhdueshme ruse ndaj energjisë ukrainase infrastrukturës. Stabiliteti i sistemit mund të rrezikohet dhe kjo është e papranueshme. Është e dukshme se madje Ukrenergo, e cila e kalon shumë sistemin KOSTT në madhësi dhe është nën granatimet e vazhdueshme nga rusët raketa, ende po e menaxhon balancën e saj më mirë se KOSTT”, thuhet në letrën e (ENTSO-E) drejtuar KOSTT-it.
KOSTT po akuzohet se ka dështuar të iu përmbahet masave të marrëveshjes dhe se ky dështim si dhe përdorimi i qëllimshëm i mekanizimit konsiderohet një shkelje e qëllimshme e ‘Marrëveshjes së Kyçjes’, e cila për herë të parë ishte bërë në vitin 2015, derisa në vitin 2020 dhe 2022 kjo marrëveshje ishte vazhduar sërish.
“Ne dëshirojmë të theksojmë edhe një herë se shkëmbimet e paqëllimshme të energjisë janë shkëmbimet që OST-të nuk planifikojnë, dhe të cilat ndodhin kundër përpjekjeve më të mira të OST-së për të shmangur shkëmbime të tilla. Siç ju jeni në dijeni, sipas Katalogut të Masave të Marrëveshjes për Kyçje KOSTT, “KOSTT duhet të sigurojë (disponueshmërinë, funksionimin dhe sigurimin e) një sasie të kërkuar të aFRR dhe mFRR përmes mjetet kontraktuale, tregut ose rregullatoreve për të ruajtur Zonën/Bllokun e saj LFC në vlerën e planifikuar dhe, për rrjedhojë, për të mbështetur rivendosjen e Devijimit të Frekuencës në rrjetin e ndërlidhur”. Dështimi për ta bërë këtë, si dhe përdorimi i qëllimshëm i mekanizmit të zhvilluar për zgjidhjen e shkëmbimet e paqëllimshme të energjisë, është një shkelje e qëllimshme e Marrëveshjes së Kyçjes”, thuhet në vazhdim të këtij dokumenti.
“Mbështetja të KOSTT-it për mekanizmin FSKar dhe mossigurimin e ekuilibrit të sistemit të tij me mjetet tjera në dispozicion të tij është një shkelje e pamohueshme dhe e synuar e obligimeve të KOSTT-it sipas Kyçjes”.
Po ashtu kryeshefit të KOSTT-it, Zeqirit përmes kësaj letre i është rikujtuar se Kosovës në vitin 2022, konkretisht KOSST-it iu vazhdua marrëveshja e kyçjes më mirëkuptimin se këta të fundit do tu përmbahen të gjitha pikave të marrëveshjes, duke lënë të nëkuptohet se probleme të tilla nuk janë për herë të parë dhe po ashtu paralajmërohet një gjobitje mbi 5 milionë euro.
“Marrëveshja e zgjatur në vitin 2022, duke përfshirë Aneksin I të Katalogut të Masave.
Ju rikujtojmë se Marrëveshja për Kyçje me KOSTT-in është vazhduar edhe më herët këtë vit me mirëkuptimin se KOSTT do t’i përmbahet të gjitha pikave të pajtueshmërisë në Katalog 2 të masave, dhe veçanërisht ato që kanë të bëjnë me balancën e sistemit. Meqenëse të gjitha pikat e pajtueshmërisë në Katalogu i masave janë të një rëndësie të njëjtë, shkelja e vazhdueshme dhe e qëllimshme e detyrimet janë arsye për përfundimin e menjëhershëm të Marrëveshjes për Kyçje. Për më tepër, është vënë në dukje se në rast të shkeljes së qëllimshme të obligimeve të Marrëveshjes për Kyçje nga KOSTT, kufizimi i kapakut të përgjegjësisë prej 5.000.000 euro (pesë milionë euro) nuk zbatohet”, thuhet në letrën që ka siguruar Gazeta Infokus.
Për fund KOSST-it përmes kësaj letre i është dhënë një afat prej 30 ditësh që të korrigjojë të gjitha shkeljet e bëra deri më tani në kuadër të kësaj marrëveshjeje.
“Sipas të gjitha këtyre më sipër, në përputhje me nenin 14 (1) të Marrëveshjes së Kyçjes, në emër të disa Palëve, ne ju njoftojmë me shkrim se KOSTT duhet të korrigjojë sa më shpejt shkeljet menjëherë, dhe më së voni brenda tridhjetë (30) ditëve kalendarike nga:
“Përmbushjen e detyrimit të saj në drejtim të balancimit dhe rivendosjes së menjëhershme të ekuilibrit të kontrollit të saj zonë. Duke demonstruar se të gjitha rezervat në dispozicion në Kosovë* janë shfrytëzuar në masën e tyre të plotë
Prokurimi dhe injektimi i energjisë elektrike të nevojshme për të rikuperuar vonesën kohore që është krijuar nga përdorimi i FSkar për një qëllim të paqëllimshëm. Përcaktoni rregulla konkrete për aplikimin e reduktimit të ngarkesës, duke përfshirë harmonizimin me të gjitha institucionet përkatëse ne Kosove*”.
Kujtojmë se për herë të parë Kosova është kyqur në këtë sistem të Evropës Kontintelae në vitin 2015. Në këtë vit në ambientet e organizatës së Operatorëve Evropian të Sistemit të Transmisionit të Energjisë Elektrike (ENTSO-E) në Bruksel, ishte nënshkruar, Marrëveshja për Kyçje të Sistemit Energjetik të Kosovës në Zonën Sinkrone të Evropës Kontinentale. Marrëveshja është nënshkruar në mes të KOSTT, si Operator i Sistemit të Transmisionit (OST) të Kosovës në njërën anë dhe ENTSO-E në anën tjetër e përfaqësuar nga 30 OST të Grupit Regjional të Evropës Kontinentale.
Me nënshkrimin e Marrëveshjes për Kyçje, KOSTT u bë kontrollues i pavarur në kuadër të zonës sinkrone të Evropës Kontinentale. Përveç operimit të sistemit si bllok kontrollues u bë edhe menaxhimi komercial i kongjestioneve në linjat interkonektive të Kosovës, alokimi i kapaciteteve interkonektive (linjat ndërshtetërore), si dhe realizimi i të hyrave nga transiti i energjisë elektrike nëpër rrjetin transmetues të Kosovës si dhe për humbjet në rrjetin horizontal të transmetimit të energjisë elektrike, çështje të cilat kishin vite që kishin mbetur të hapura.
“Që nga 21 shtatori 2022, KOSTT është pothuajse përgjithmonë në çekuilibër. Niveli mesatar i disbalancave për nëntor dhe dhjetor 2022 ishte përgjithësisht rreth –38 MË, gjë që çoi gjithashtu në një korrespondencë devijimi sinkron i kohës siç ilustrohet në figurën më poshtë. Siç u theksua në takimet tona të shumta, si dhe në disa letra formale drejtuar juve, e fundit e datës 27 shtator 2022, ky lloj i disbalancës konstante i krijuar nga KOSTT po vendos gjithë sistemin energjetik të Evropës Kontinentale në një situatë të stresuar duke pasur parasysh sfidat që kemi aktualisht për shkak të motit të ftohtë dhe sulmeve të vazhdueshme ruse ndaj energjisë ukrainase infrastrukturës. Stabiliteti i sistemit mund të rrezikohet dhe kjo është e papranueshme. Është e dukshme se madje Ukrenergo, e cila e kalon shumë sistemin KOSTT në madhësi dhe është nën granatimet e vazhdueshme nga rusët raketa, ende po e menaxhon balancën e saj më mirë se KOSTT.
Ne dëshirojmë të theksojmë edhe një herë se shkëmbimet e paqëllimshme të energjisë janë shkëmbimet që OST-të nuk planifikojnë, dhe të cilat ndodhin kundër përpjekjeve më të mira të OST-së për të shmangur shkëmbime të tilla. Siç ju jeni në dijeni, sipas Katalogut të Masave të Marrëveshjes për Kyçje KOSTT, “KOSTT duhet të sigurojë (disponueshmërinë, funksionimin dhe sigurimin e) një sasie të kërkuar të aFRR dhe mFRR përmes mjetet kontraktuale, tregut ose rregullatoreve për të ruajtur Zonën/Bllokun e saj LFC në vlerën e planifikuar dhe, për rrjedhojë, për të mbështetur rivendosjen e Devijimit të Frekuencës në rrjetin e ndërlidhur”.
Dështimi për ta bërë këtë, si dhe përdorimi i qëllimshëm i mekanizmit të zhvilluar për zgjidhjen e shkëmbimet e paqëllimshme të energjisë, është një shkelje e qëllimshme e Marrëveshjes së Kyçjes. Mbështetja të KOSTT-it për mekanizmin FSKar dhe mossigurimin e ekuilibrit të sistemit të tij me mjetet tjera në dispozicion të tij është një shkelje e pamohueshme dhe e synuar e obligimeve të KOSTT-it sipas Kyçjes.
Marrëveshja e zgjatur në vitin 2022, duke përfshirë Aneksin I të Katalogut të Masave.
Ju rikujtojmë se Marrëveshja për Kyçje me KOSTT-in është vazhduar edhe më herët këtë vit me mirëkuptimin se KOSTT do t’i përmbahet të gjitha pikave të pajtueshmërisë në Katalog 2 të masave, dhe veçanërisht ato që kanë të bëjnë me balancën e sistemit. Meqenëse të gjitha pikat e pajtueshmërisë në Katalogu i masave janë të një rëndësie të njëjtë, shkelja e vazhdueshme dhe e qëllimshme e detyrimet janë arsye për përfundimin e menjëhershëm të Marrëveshjes për Kyçje. Për më tepër, është vënë në dukje se në rast të shkeljes së qëllimshme të obligimeve të Marrëveshjes për Kyçje nga KOSTT, kufizimi i kapakut të përgjegjësisë prej 5.000.000 euro (pesë milionë euro) nuk zbatohet.
Në emër të OST-ve të RG CE, ju informojmë se shkelja e qëllimshme e detyrimeve të saj sipas Marrëveshja për Kyçje nga KOSTT do të nxisë një vlerësim formal të Marrëveshjes për Kyçje procedura e përfundimit nga OST-të e RG CE.
Në cilësinë time si mbledhës i RG CE, kërkoj nga KOSTT-i që menjëherë të rivendosë ekuilibrin nga të gjithë do të thotë duke përfshirë derdhjen e ngarkesave, nëse është e nevojshme, për të përmbushur detyrimin e tij ndaj Evropës Kontinentale, OST.
Për më tepër, po kërkoj nga KOSTT-i që të parandalojë disbalancat e ardhshme dhe të sigurojë që kjo është e mjaftueshme, po ashtu të sigurojë se janë marrë masa për të siguruar ekuilibrin e sistemit pa e sforcuar sistemin e Evropës Kontinentale në këto rrethana sfiduese.
Më së shumti jam i shqetësuar për gjetjen e aranzhimeve aktuale që KOSTT-i duhet t’i ndjekë të zbatojë çdo masë të nevojshme për të garantuar sigurinë e furnizimit dhe balancës së sistemit, përkatësisht të marrjes miratimi institucional për aplikimin e reduktimit të ngarkesës. Nga perspektiva e operacioneve të sistemit, bilanci i një blloku kontrolli duhet të kryhet brenda sekondave dhe minutave për të siguruar stabilitetin e sistemit.
Sipas të gjitha këtyre më sipër, në përputhje me nenin 14 (1) të Marrëveshjes së Kyçjes, në emër të disa Palëve, ne ju njoftojmë me shkrim se KOSTT duhet të korrigjojë sa më shpejt shkeljet menjëherë, dhe më së voni brenda tridhjetë (30) ditëve kalendarike nga:
Përmbushjen e detyrimit të saj në drejtim të balancimit dhe rivendosjes së menjëhershme të ekuilibrit të kontrollit të saj zonë. Duke demonstruar se të gjitha rezervat në dispozicion në Kosovë* janë shfrytëzuar në masën e tyre të plotë. Prokurimi dhe injektimi i energjisë elektrike të nevojshme për të rikuperuar vonesën kohore që është krijuar nga përdorimi i FSkar për një qëllim të paqëllimshëm. Përcaktoni rregulla konkrete për aplikimin e reduktimit të ngarkesës, duke përfshirë harmonizimin me të gjitha institucionet përkatëse ne Kosove*
Duke pasur parasysh interesat tona të përbashkëta dhe në përputhje me nenin 14 (2) të Marrëveshjes së Kyçjes ne do të donte ta zgjidhnit këtë çështje në interes të të gjitha palëve dhe të sigurisë së kontinentit Sistemi energjetik i Evropës. Shpresojmë fuqimisht që këto përpjekje të japin rezultate brenda afatit të caktuar. Kjo sjellje, tashmë e papranueshme në kohë normale, vë në rrezik të gjithë sistemin evropian, sidomos këtë dimër. Kështu që unë gjithashtu do të doja të diskutoja me ju perspektivat tuaja për muajt e ardhshëm mbi sjelljen që do të adoptojë KOSTT. Në këtë kuptim, unë propozoj që ta diskutoni këtë çështje në një takim me autoritetin tuaj kompetent, KE-në, Sekretariatin e ENTSOE dhe mbajtësin e PG KOSTT.
Jemi në dispozicion për çdo pyetje që mund të keni.
Përshëndetjet më të mira,
Albino Marques
Mbledhës i Grupit Rajonal të Evropës Kontinentale.”
DOKUMENTI
